De overheid beschermt nabestaande partners en wezen voor zover nodig tegen de financiële gevolgen van het verlies van partner of ouders.

De overheid vindt dat mensen die geconfronteerd zijn met het overlijden van hun partner of ouder(s) en die vanwege de zorg voor een kind of arbeidsongeschiktheid niet (volledig) in een eigen inkomen kunnen voorzien, verzekerd moeten zijn van financiële ondersteuning. Daarom regelt zij in deze gevallen op grond van de Algemene nabestaandenwet (Anw) een nabestaandenuitkering voor de overblijvende partner en een wezenuitkering voor kinderen die beide ouders hebben verloren.

Inwoners van Caribisch Nederland die geconfronteerd zijn met het overlijden van hun partner of ouder(s), hebben op grond van de Algemene weduwen- en wezenverzekering (AWW) recht op een uitkering.

Anw

In 2023 is geen nieuw beleid gemaakt. Dit is conform de verwachting zoals opgenomen in de begroting 2023.

Verhoging AWW BES

Om bestaanszekerheid in Caribisch Nederland te verbeteren voor nabestaanden is het weduwen- en wezenpensioen op grond van de Wet algemene weduwen- en wezenverzekering BES (AWW) op 1 januari 2023 op alle drie de eilanden beleidsmatig verhoogd met 10%, bovenop de inflatiecorrectie. Per 1 oktober 2023 is de AWW aanvullend beleidsmatig verhoogd met respectievelijk 12%, 2% en 9% op Bonaire, Sint Eustatius en Saba. In oktober 2023 heeft de Commissie sociaal minimum Caribisch Nederland haar onderzoek gepubliceerd naar de hoogte en systematiek van het sociaal minimum in Caribisch Nederland (Kamerstukken II 2023/24, 36 410 IV, nr. 7). In de Miljoenennota 2024 heeft het kabinet, in lijn met dat advies, een verdere verhoging van de AWW aangekondigd.

Inkomensoverdrachten

Algemene weduwen- en wezenverzekering (AWW) (Caribisch Nederland)

Inwoners van Caribisch Nederland die geconfronteerd zijn met het overlijden van hun partner of ouder(s), hebben op grond van de AWW recht op een uitkering. De hoogte ervan is leeftijdgerelateerd. De SZW-unit bij de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze regeling.

Budgettaire ontwikkelingen

De gerealiseerde uitkeringslasten voor de AWW in 2023 waren € 0,4 miljoen hoger dan verwacht bij de vastgestelde begroting. Dit wordt hoofdzakelijk verklaard door een hogere bevolkingsgroei en de loon- en prijsbijstelling en in mindere mate door de beleidsmatige verhoging per 1 oktober.

Beleidsrelevante kerncijfers

Algemene nabestaandenwet (Anw)

De Anw is een volksverzekering en regelt, onder voorwaarden, bij overlijden een uitkering voor de partner of een wezenuitkering voor kinderen die beide ouders hebben verloren. Daarnaast ontvangt iedere Anw-gerechtigde maandelijks de Anw-tegemoetkoming. De Anw wordt door de SVB uitgevoerd.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten voor de Anw en de Anw-tegemoetkoming zijn € 41 miljoen hoger uitgevallen dan geraamd. Een belangrijke post hierbij is de indexatie van de uitkeringsbedragen (€ 31 miljoen). Er resteert een verschil van € 10 miljoen. De stijging van de Anw-bedragen per 1 januari 2023 heeft geresulteerd in een groei in het aantal Anw-gerechtigden dat een Anw-uitkering uitbetaald krijgt. Het aantal gerechtigden dat een uitkering ontvangt vanwege de zorg voor een minderjarig kind neemt iets toe ten opzichte van de voorgaande raming. De groei van het volume gaat gepaard met een afname van de gemiddelde uitkering. Een groot deel van de stijgende instroom bestaat uit gerechtigden die een kleine aanvulling op hun inkomen krijgen vanuit de Anw. Per saldo leidt dit tot hogere uitkeringslasten dan aanvankelijk geraamd.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal Anw-gerechtigden neemt van jaar op jaar af, met name omdat het aantal gerechtigden met een uitkering op grond van overgangsrecht sinds de invoering van de Anw in 1996 gestaag afneemt. Het aantal Anw-gerechtigden is in 2023 hoger uitgevallen dan in de begroting geraamd. Dit komt door een hoger dan verwacht aantal van de groep Anw-gerechtigden dat op basis van de zorg voor een minderjarig kind een Anw-uitkering ontvangt.

Handhaving

De onderstaande tabel geeft de resultaten weer in 2023 met betrekking tot preventie, opsporing, sanctionering en afdoening. Uit de tabel blijkt dat de gepercipieerde detectiekans is afgenomen ten opzichte van 2022. De kennis van verplichtingen in de Anw is hoog. De kerncijfers over opsporing en sanctionering vertonen een stabiel beeld. Tevens wordt duidelijk dat er een beperkt boetebeslag in de Anw voorkomt. De incassoratio is na een daling over 2020 weer gestegen. Dit heeft potentieel te maken met de beperking van de interventiemogelijkheden en handhavingsactiviteiten door de coronamaatregelen. Over 2023 zijn er in 2023 geen terugvorderingen ontvangen. Dit kan te maken hebben met de beperkte afloscapaciteit om vorderingen terug te betalen bij een inkomen op minimumniveau. Daar is sprake van als er naast de Anw geen ander inkomen is. Door het kleine aantal vorderingen toont de terugvordering door de jaren heen een wisselend beeld. Uitschieters kunnen het gemiddelde sterk beïnvloeden. Bij de Anw gaat het om een relatief klein aantal vorderingen, maar de gemiddelde vordering is hoog. De terugbetalingen in 2023 op vorderingen die zijn ontstaan in 2023 zijn zeer beperkt.