27 Algemene doelstelling
Tijdige onderkenning van niet direct waarneembare dreigingen en risico’s voor de (inter-)nationale veiligheidsbelangen van de Nederlandse staat en samenleving en daarop gebaseerde informatieverstrekking aan de partners van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), die daardoor worden aangezet om passende maatregelen te nemen.
Omschrijving van de samenhang in het beleid
De (inter-)nationale veiligheidsbelangen van de Nederlandse staat en samenleving worden voortdurend bedreigd. Die bedreigingen zijn veelal heimelijk van karakter en dus niet direct waarneembaar. Het is de taak van de AIVD om die niet direct waarneembare dreigingen tijdig te onderkennen en zichtbaar te maken. De AIVD doet dit door middel van onderzoek in binnen- en buitenland. Het onderzoek wordt verricht met de inzet van zowel algemene inlichtingenmiddelen (open bronnen) als bijzondere inlichtingenmiddelen. De AIVD wordt in zijn werkzaamheden geconfronteerd met een aantal trends: zowel de nationale veiligheidsbelangen van de Nederlandse staat en samenleving als de bedreigingen daarvan krijgen in toenemende mate internationale, technologische en economische dimensies. De behoefte aan transparantie met betrekking tot de activiteiten van de AIVD en aan onderbouwde dreiginginformatie neemt toe en manifesteert zich op een steeds breder terrein. Zo wordt de dienst bevraagd over terroristische dreigingen in en vanuit het buitenland, transnationale ultra-orthodoxe moslimbewegingen, risico’s die samenhangen met vertrouwensfuncties, diverse vormen van spionage en inmenging vanuit andere landen, internationaal-politieke ontwikkelingen, dreigingen tegen personen, objecten en diensten in het kader van het stelsel bewaken en beveiligen en informatie- en verbindingsbeveiliging. Dit betekent voor de AIVD dat er in toenemende mate onderzoek wordt gedaan over de landsgrenzen heen en wordt samengewerkt met nationale en internationale partners, dat wordt geïnvesteerd in de interne informatiehuishouding, in nieuwe technologieën en in het versterken van verkennend onderzoek.
Op basis van de resultaten van zijn onderzoeksactiviteiten zet de AIVD bestuurders, beleidsmakers en andere belanghebbenden op lokaal, nationaal en internationaal niveau aan tot handelen. Hiertoe informeert en adviseert de AIVD zijn afnemers met ambtsberichten, analyses (waaronder openbare publicaties) en door middel van gericht relatiemanagement. Zo werkt de AIVD intensief samen met het lokale bestuur met betrekking tot het onderkennen en tegengaan van radicalisering en extremisme, met de exportketen in het kader van het tegengaan van de proliferatie van massavernietigingswapens, met het bedrijfsleven om de risico’s van spionage tegen te gaan. Op internationaal niveau probeert de AIVD door middel van het inbrengen van analyses en adviezen in internationale gremia – direct dan wel via andere ministeries of bewindslieden – bij te dragen aan beleid en beleidsmaatregelen, bijvoorbeeld met betrekking tot het tegengaan van terrorisme of de proliferatie van massavernietigingswapens.
Strategische doelstellingen
De AIVD ontwikkelt zich tot een gezaghebbend, invloedrijke en offensieve dienst. De AIVD wil excelleren in de uitvoering van (operationeel) onderzoek, het duiden van de verzamelde informatie, het mobiliseren van anderen en het handelen in het voorkomende geval dat zelfstandig risico’s moeten worden gereduceerd (zoals het weigeren van een Verklaring van Geen Bezwaar bij veiligheidsonderzoeken of het actief verstoren van acute dreigingen).
Een speerpunt in de verdere organisatieontwikkeling is het versterken van de resultaatgerichtheid en effectiviteit van de dienst. De AIVD moet er aan bijdragen dat zijn partners te allen tijde tijdig beschikken over een actueel, accuraat en betrouwbaar beeld van de risico’s en bedreigingen voor de nationale veiligheid, opdat zij adequate (beleids)maatregelen kunnen ontwikkelen en implementeren teneinde deze risico’s en bedreigingen te voorkomen of te reduceren. Een tweede speerpunt is de versterking van de flexibiliteit van de dienst. De AIVD moet snel kunnen inspringen op veranderingen in het dreigingsbeeld, door afgewogen keuzes te kunnen maken met betrekking tot intensiveringen en extensiveringen van zijn aandacht op de diverse aandachtsgebieden en werkterreinen.
De AIVD moet snel kunnen inspringen op veranderingen in het dreigingsbeeld zowel nationaal als internationaal. De dienst moet hiervoor afgewogen keuzes maken over de inzet op de diverse aandachtsgebieden en werkterreinen.
In het kader van bovenstaande ambities zal de AIVD in 2011 prioriteit geven aan het tijdig onderkennen en helpen voorkomen of reduceren van risico’s en dreigingen voor de nationale veiligheidsbelangen van de Nederlandse staat en samenleving (inclusief het belang van internationale vrede en stabiliteit) vanuit het buitenland.
Verantwoordelijkheid
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor een goede taakuitvoering door de AIVD en de vaststelling van de prioriteiten van de AIVD, zoals op hoofdlijnen opgenomen in deze begroting. De prioriteiten worden nader geconcretiseerd in het Jaarplan 2011 van de AIVD.
Budgettaire gevolgen van beleid
(x € 1 000) | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 187 385 | 183 326 | 182 347 | 182 576 | 182 828 | 182 827 |
Uitgaven | 187 385 | 183 326 | 182 347 | 182 576 | 182 828 | 182 827 |
27.1 apparaat | 179 117 | 175 058 | 174 079 | 174 308 | 174 560 | 174 559 |
27.2 geheime uitgaven | 8 268 | 8 268 | 8 268 | 8 268 | 8 268 | 8 268 |
Ontvangsten | 2 441 | 591 | 591 | 591 | 591 | 591 |
• De mogelijkheden van en voor partners van de AIVD om AIVD-producten en -adviezen op te volgen.
• De bereidheid van andere landen en hun inlichtingen- en veiligheidsdiensten om internationaal informatie uit te wisselen en samen te werken.
• Onvoorziene internationale of maatschappelijke ontwikkelingen of trendbreuken die leiden tot veranderende risico’s en dreigingen voor de nationale veiligheid (en de daaruit voortvloeiende veranderende behoefte aan dreigingsinformatie bij belangendragers en behoeftestellers van de AIVD).
• De mogelijkheden voor de AIVD om heimelijk een informatiepositie op te bouwen, met name in het buitenland.
• Omvang van de bevraging vanuit de afnemers van de AIVD met betrekking tot AIVD-analyses, veiligheidonderzoeken, adviezen op het terrein van informatie- en verbindingsbeveiliging in relatie tot de beschikbare capaciteit.
Externe factoren
Meetbare gegegevens
Streefwaarde 2009 | Realisatie 2009 | Streefwaarde 2010 | Streefwaarde 2011 | Streefwaarde 2012 | |
|---|---|---|---|---|---|
Opvolging van AIVD-producten 1 | n.v.t. | 100% | 100% | 100% | 100%) |
Implementatie IT systemen (dossiervorming mede ten behoeve van targetregistratie, Bravo ten behoeve van de veiligheidsonderzoeken en Victis ten behoeve van de CT Infobox) 2 | n.v.t. | 2 van de 3 systemen geïmplementeerd | 100% | 100% | n.v.t. |
Percentage door AIVD uitgevoerde A-veiligheidsonderzoeken binnen wettelijke termijn van 8 weken 33 | 90% | 91,5% | 90% | 90% | 90% |
Bron: AIVD
Opvolging van AIVD-producten: In 2011 leiden alle door de AIVD uitgebrachte ambtsberichten en producten ten behoeve van het stelsel Bewaken & Beveiligen tot gekende besluitvorming door de afnemers van die producten.
Versterking informatiehuishouding: In 2010 zijn de in de brief van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aan de Tweede Kamer van 8 juli 2008 (Kamerstukken II, 2007–2008, 30 977, nr. 10) genoemde IT-systemen (dossiervorming mede ten behoeve van targetregistratie, Bravo ten behoeve van de veiligheidsonderzoeken en Victis ten behoeve van de CT Infobox) geïmplementeerd. In 2009 zijn de systemen Bravo en Victis volledig geïmplementeerd. De ontwikkeling van het systeem voor dossiervorming is vertraagd.
Het kabinetsbesluit om de op de aanvullende post gereserveerde pijlermiddelen voor de versterking van de informatiehuishouding van de AIVD structureel vanaf 2011 niet uit te keren, betekent dat onderdelen van de vernieuwing van de informatievoorziening binnen de AIVD, waaronder het systeem voor dossiervorming, vertraging zal oplopen.
Terugdringen doorlooptijden A-veiligheidsonderzoeken: Bij brief van augustus 2009 (Kamerstukken II, 2008–2009, 30 805, nr. 13) heeft de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aan de Tweede Kamer laten weten dat de oorspronkelijke doelstelling – dat 95% van de A-veiligheidsonderzoeken binnen de wettelijke termijn van acht weken is uitgevoerd – bij nader inzien als onrealistisch moet worden beschouwd en bijgesteld moet worden naar 90%. De Kamer heeft dit aanvaard.
De volgende kengetallen zijn opgenomen om meer inzicht te verschaffen in de activiteiten van de dienst.
Kengetallen | Waarde 2007 | Waarde 2008 | Waarde 2009 |
|---|---|---|---|
Aantal openbare publicaties | 3 | 2 | 9 |
Aantal ambtsberichten aan het OM | n.v.t. | 44 | 55 |
Aantal ambtsberichten aan EZ | n.v.t. | n.v.t. | 74 |
Aantal dreigingsinformatie-producten t.b.v. stelsel bewaken en beveiligen (art 6.2.e WIV 2002) | 248 1 | 184 2 | 189 |
Aantal dreigingsinformatie-producten t.b.v. beveiligings-bevorderende taak (art 6.2.c WIV 2002) | 28 3 | 24 | |
Aantal vertrouwensfuncties | 90 092 | 86 285 | 73 425 5 |
Aantal door AIVD in behandeling genomen veiligheidsonderzoeken | 12 983 | 11 545 | 9 7965 |
Aantal geweigerde VGB’s | 853 6 | 1 413 7 | 645 8 |
Bron: AIVD
Dit aantal is relatief hoog vanwege het grote aantal producten met betrekking tot het International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia.
In het Jaarverslag 2008 van de AIVD is in de paragraaf over het Stelsel Bewaken en Beveiligen gesteld dat er 213 dreigingsinformatieproducten voor diverse afnemers zijn opgesteld. Hierin zijn de 29 dreigingsinformatieproducten in het kader van de beveiligingsbevorderende taak abusievelijk meegeteld.
Waarvan 21 producten t.b.v. het Alerteringssysteem Terrorismebestrijding en 7 producten t.b.v. vitale sectoren.
Waarvan 25 producten t.b.v. het Alerteringssysteem Terrorismebestrijding en 4 producten t.b.v. vitale sectoren.
27 Operationele doelstelling 1
Algemene inlichtingen- en veiligheid
Motivering
Nadere operationalisering van de algemene beleidsdoelstelling heeft betrekking op de uitvoering van de wettelijke taken van de AIVD conform de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en de Wet veiligheidsonderzoeken.
Instrumenten
Voor de AIVD zijn de volgende onderzoeksprioriteiten geformuleerd:
• Terrorisme
De AIVD richt zijn aandacht in 2011 primair op het onderkennen en zichtbaar maken van de internationale of buitenlandse terroristische dreiging tegen Nederland of Nederlandse belangen in het buitenland en op de interactie, zowel fysiek als virtueel, tussen transnationale terroristische netwerkstructuren. De AIVD zal de relevante nationale en internationale autoriteiten tijdig informeren en aanzetten tot het nemen van contra-maatregelen.
• Radicalisme en Extremisme
Op het terrein van extremisme ligt het zwaartepunt vanuit de AIVD in 2011 op het dierenrechtenactivisme en de meest intimiderende of gewelddadige onderdelen van linksextremisme (zoals het antifascisme en het verzet tegen het asiel- en vreemdelingenbeleid). Het operationeel diepte-onderzoek hiernaar wordt geïntensiveerd. Met betrekking tot radicalisering spitst de aandacht zich in 2011 toe op het onderkennen en duiden van de meer sluipende en heimelijke dreigingen vanuit het niet-gewelddadige moslimradicalisme. Op het gebied van radicalisme en extremisme blijft de AIVD de politie, justitie, het lokaal bestuur, bedrijven en andere organisaties die doelwit kunnen worden van extremisme, informeren en mobiliseren.
• Heimelijke activiteiten van andere landen
De AIVD richt zijn activiteiten in 2011 vooral op het onderkennen en beëindigen van spionage op economisch en technisch-wetenschappelijk terrein en met betrekking tot vitale overheidssectoren en ICT-infrastructuren en het informeren en mobiliseren van instanties die hier doelwit van kunnen zijn.
• Internationaal-politieke ontwikkelingen
Zowel de nationale veiligheidsbelangen van de Nederlandse staat en samenleving als de bedreigingen daarvan krijgen steeds meer een internationale en internationaal-economische dimensie. Door internationaal-politieke en mondiaal-economische ontwikkelingen is de internationale rechtsorde aan verandering onderhevig en is er internationale concurrentie om schaarse grondstoffen. In 2011 zet de AIVD zijn onderzoek naar de intenties van andere landen voort om de regering in staat te stellen eigenstandig een oordeel te vormen over deze risico’s en dreigingen en om hiertegen effectief op te kunnen treden in internationaal verband.
• Proliferatie van massavernietigingswapens
In 2011 zet de AIVD, samen met de MIVD, zijn onderzoeken op het gebied van de verwerving van kennis en middelen voor massavernietigingswapens en hun overbrengingsmiddelen voort. Door trends als technologisering en internationalisering wordt het risico dat statelijke en niet-statelijke actoren de beschikking krijgen over chemische, biologische, radiologische of nucleaire wapens vergroot. Ook hier zijn de inspanningen er op gericht op de Nederlandse regering in staat te stellen eigenstandig een oordeel te vormen over de risico’s en dreigingen en om hiertegen effectief op te kunnen treden in internationaal verband.
• Veiligheidsonderzoeken, informatie- en verbindingsbeveiliging en veiligheidsbevordering
De AIVD streeft naar stabilisatie en zo mogelijk vermindering van de huidige vraag naar veiligheidsonderzoeken. Tevens bevordert de AIVD de transparantie met betrekking tot de aanwijzing van vertrouwensfuncties en de uitvoering van veiligheidsonderzoeken. Met betrekking tot producten en diensten op het gebied van informatie- en verbindingsbeveiliging is in 2010 de interdepartementale basisvoorziening tot stand gekomen waarbij alle departementen een bijdrage hebben geleverd aan de structurele financiering van deze voorziening. De huidige inspanningen op het gebied van veiligheidsbevordering (met name gericht op vitale sectoren en bijbehorende vakdepartementen) en in het kader van het stelsel Bewaken en Beveiligen (richting NCTb) wordt gecontinueerd.
• Operationele ondersteuning
De AIVD versterkt (binnen zijn budgettaire mogelijkheden) zijn technologische competenties, zowel personeel als materieel, om zijn operationele slagkracht in een steeds technologischer omgeving te behouden.
• Verkennend onderzoek
Om nieuwe risico’s of dreigingen tijdig te kunnen onderkennen en duiden, voert de dienst trendanalyses, toekomstverkenningen en verkennend onderzoek uit.
Randvoorwaardelijk is de beschikbare capaciteit van de dienst. De taakstelling die eerder was voorzien op terrorisme, is binnen het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties anders ingevuld. Afweging was dat deze taakstelling tot onverantwoordelijke effecten zou leiden voor de veiligheid van Nederland. Budgettaire krapte vereist desalniettemin scherpe prioritering en selectieve inzet.
Meetbare gegevens
Indicatoren en kengetallen die inzicht verschaffen in de activiteiten van dienst zijn onder de algemene doelstelling opgenomen.
27.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is eindverantwoordelijk voor de taakuitvoering van de AIVD, waaronder de doeltreffendheid en de doelmatigheid daarvan. De AIVD rapporteert periodiek over deze aspecten aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Deze legt hierover verantwoording af aan de Tweede Kamer, zo veel mogelijk in het openbaar, en waar dat niet kan vanwege geheimhoudingsnoodzaak, via de commissie voor de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (CIVD) van de Tweede Kamer. Gegeven de geheimhouding wordt in deze begroting geen overzicht van onderzoeken naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van het beleid opgenomen. De Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) doet onderzoek naar de rechtmatigheid van de taakuitvoering van de AIVD. Als de CTIVD in zijn rechtmatigheidonderzoek bemerkingen heeft ten aanzien van het doelmatig functioneren, dan kan de CTIVD de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties daarover informeren en haar verzoeken deze informatie ter kennis van het parlement te brengen.