12.1 Algemene doelstelling: de tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten zorgt ervoor dat (ouders van) leerlingen in het voortgezet onderwijs, deelnemers in de beroepsopleidende leerweg en studenten aan een lerarenopleiding de financiële mogelijkheden hebben om onderwijs te volgen.

De minister is direct verantwoordelijk voor de toegankelijkheid van het onderwijs in Nederland. Ouders zijn ervoor verantwoordelijk dat hun kind onderwijs volgt. Daar waar ouders gezien hun inkomen niet draagkrachtig genoeg zijn om de kosten van hun schoolgaande (minderjarige) kinderen alleen te dragen, voorziet de overheid in een (gedeeltelijke) tegemoetkoming. Vanaf 18 jaar ligt de verantwoordelijkheid voor het volgen van onderwijs primair bij de leerling of student zelf. Hij/zij komt dan zelf in aanmerking voor een tegemoetkoming.

• • Demografische ontwikkelingen;

• • De conjuncturele ontwikkeling (gebruik van de regeling);

• • De beheersing van het prijsniveau van de schoolkosten;

• • De attitude ten opzichte van de regeling (wel of niet gebruik).

Toelichting:

Het beleid is gericht op optimalisering van de deelname van burgers aan het onderwijs. De WTOS draagt hieraan bij door de financiële toegankelijkheid van het onderwijs te waarborgen. De onderwijsdeelname geeft hierbij een indicatie van de toegankelijkheid.

12.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

De daling van de uitgaven TS17- vanaf 2009 houdt grotendeels verband met beleidswijzigingen. Na invoering van de gratis schoolboeken met ingang van het schooljaar 2008–2009 en de integratie TS17- in het kindgebonden budget per 1 januari 2010 vervalt de WTOS geheel voor ouders met kinderen in het voortgezet onderwijs.

Toelichting:

Alle uitgaven onder dit artikel zijn wettelijke uitgaven, namelijk gebaseerd op de WTOS. De mate van budgetflexibiliteit wordt bepaald door de mate waarin de wet en de daarop gebaseerde regelingen gewijzigd kunnen worden.

12.3 Operationele beleidsdoelstelling

12.3.1 Waarborgen financiële toegankelijkheid van het onderwijs voor leerlingen vo en deelnemers bol

Scholieren in het voortgezet onderwijs van 18 jaar, scholieren in het niet volledig en rechtstreeks bekostigde voortgezet onderwijs, voortgezet algemeen volwassenenonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs en deelnemers in de beroepsopleidende leerweg (tot 18 jaar) financieel in staat stellen om onderwijs te volgen.

• De regeling TS17-.

Een genormeerde inkomensafhankelijke tegemoetkoming in de schoolkosten en de onderwijsbijdrage om minder draagkrachtige ouders van bepaalde groepen minderjarige leerlingen en minderjarige mbo-ers bij te staan. Het betreft de groepen waarvan het ouderlijke gezinsinkomen in schooljaar 2010–2011 maximaal circa € 33 700 bedraagt. Boven dit inkomen wordt een glijdende schaal gehanteerd en kunnen ouders in aanmerking komen voor een gedeeltelijke tegemoetkoming.

• De regeling vo18+ voor scholieren van 18 jaar en ouder (tot en met 30 jaar) in het voortgezet onderwijs.

Een inkomensafhankelijke basistoelage voor de kosten van levensonderhoud en een ouderinkomensafhankelijke toelage voor de schoolkosten (bij een gezinsinkomen in schooljaar 2010–2011 van maximaal circa € 33 700, daarboven wordt een glijdende schaal gehanteerd).

• De regeling TS 18+ voor (deeltijd) leerlingen in het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo) en (voortgezet) speciaal onderwijs.

Een inkomensafhankelijke tegemoetkoming voor minder draagkrachtige leerlingen in het vavo en voortgezet speciaal onderwijs. Dit is een specifieke regeling waarvoor een beperkte groep studenten in aanmerking komt.

De hoogte van de diverse tegemoetkomingen is genormeerd, DUO informeert de doelgroepen over bovengenoemde regelingen.

Toelichting:

Deze gegevens geven een indicatie van het gebruik van de regeling. Bij de meetbare gegevens per operationele doelstelling zijn geen basiswaarden en streefwaarden vastgesteld. Uitgangspunt is dat de WTOS wordt benut door de groepen voor wie ze bedoeld is. Er is in de SCP-publicatie «Geld op de plank. Niet-gebruik van inkomensvoorzieningen» geconstateerd dat het niet-gebruik van de WTOS 37% is (Tweede Kamer, 2006–2007, 24 515, nr. 114). Om dit niet-gebruik terug te dringen, is het grootste gedeelte van de WTOS per 1 januari 2010 in het kindgebonden budget geïntegreerd.

Toelichting:

Bekostigd onderwijs is het onderwijs dat door het Rijk wordt bekostigd op basis van de Wet Voortgezet Onderwijs. Overig onderwijs wordt bekostigd uit private middelen. Met ingang van het schooljaar 2008–2009 zijn deze normbedragen voor leerlingen in het vo verlaagd in verband met de invoering van de gratis schoolboeken. Met ingang van kalenderjaar 2010 zijn de normbedragen voor minderjarige leerlingen in het bekostigd vo verlaagd in verband met de integratie van hoofdstuk 3 van de WTOS in het kindgebonden budget.

Toelichting:

In augustus 2009 is voor het laatst de WTOS aan de ouders van vo-leerlingen uitgekeerd. Vanaf 1 januari 2010 is de WTOS geïntegreerd in het kindgebonden budget, zie hierna.

• Integratie WTOS (TS17-) in het kindgebonden budget

In 2008 is het kindgebonden budget stapsgewijs ingevoerd. Een volgende stap in dit proces is de integratie geweest van een deel van de WTOS (voor leerlingen tot en met 17 jaar) in het kindgebonden budget per 1 januari 2010. Voor leerlingen in het vo tot en met 17 jaar geheel en voor deelnemers in het mbo tot en met 17 jaar gedeeltelijk. Voor ouders met kinderen tussen de twaalf en achttien jaar in het vo betekent deze volledige integratie een administratieve lastenverlichting. Het kindgebonden budget wordt uitgevoerd door de Belastingdienst, waardoor de burger bij één loket terecht kan voor het kindgebonden budget waarvan de tegemoetkoming voor schoolkosten een integraal onderdeel is geworden. Daardoor wordt het gebruik van de regeling verruimd en zal het niet-gebruik van de WTOS door vo-ers teruggedrongen worden. Bovendien leidt deze integratie tot efficiencyvoordelen in de uitvoering.

De toelage voor VO18+ bestaat uit een inkomensonafhankelijke basistoelage (tabel 12.7) waarvoor alle leerlingen in het voortgezet onderwijs van 18 jaar en ouder in aanmerking komen. Deze wordt eventueel aangevuld met de ouderinkomensafhankelijke tegemoetkoming. De meeste leerlingen wonen nog bij hun ouders en krijgen een basistoelage voor thuiswonenden.

De totale uitgaven zijn begroot in tabel 12.8. Naast de uitgaven die voortvloeien uit de verstrekte tegemoetkoming worden er nog beperkt leningen verstrekt. Het niveau van de uitgaven wordt bepaald door het aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs van 18 jaar en ouder.

De tegemoetkoming 18+ vavo (tabel 12.9) bestaat uit de onderdelen schoolkosten en onderwijsbijdrage. Deze tegemoetkoming is afhankelijk van het eigen inkomen en van het aantal lesminuten per week.

De totale uitgaven voor TS18+ vavo zijn begroot in tabel 12.10. Het niveau van de uitgaven is over de jaren constant.

12.3.2 Waarborgen financiële toegankelijkheid van het onderwijs voor studenten aan de lerarenopleiding

Studenten aan de lerarenopleiding financieel in staat stellen de overstap naar het onderwijs te maken om zodoende bij te dragen aan de oplossing van het lerarentekort. Voor meer beleid over het lerarentekort: zie artikel 9 Arbeidsmarkt- en personeelsbeleid.

Een inkomensafhankelijke tegemoetkoming in de studiekosten en/of de onderwijsbijdrage voor studenten aan de lerarenopleiding die niet in aanmerking komen voor studiefinanciering op grond van de WSF 2000. DUO en de lerarenopleidingen brengen bovengenoemde regeling onder de aandacht bij de doelgroep.

Toelichting:

Deze indicator geeft een beeld van het aantal gebruikers van de regeling. Bij de meetbare gegevens per operationele doelstelling zijn geen basiswaarden en streefwaarden vastgesteld. Uitgangspunt is dat de WTOS wordt benut door de groepen voor wie ze bedoeld is.

De tegemoetkoming lerarenopleiding (TLO) is een inkomensafhankelijke regeling. De tegemoetkoming is afhankelijk van het gezinsinkomen van de aanvrager en bestaat uit een bijdrage in het collegegeld en een bijdrage voor schoolkosten.

Toelichting:

De tegemoetkoming voor TS18+ tlo (tabel 12.12) bestaat uit de onderdelen schoolkosten en onderwijsbijdrage. Deze bedragen zijn op jaarbasis

De totale uitgaven zijn begroot in tabel 12.13.

12.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting:

In de Wet gratis lesmateriaal (Tweede Kamer, vergaderjaar 2007–2008, 31 325, nr. 2) is een evaluatiebepaling opgenomen, waarin staat dat in 2011 en vervolgens telkens na vier jaar een verslag aan de Tweede Kamer wordt gestuurd over de doeltreffendheid en de effecten van de wet.