A. Algemene doelstelling
Het voortgezet onderwijs zorgt dat leerlingen in deze fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het beste past bij hun talenten. Het bereidt hen voor op volwaardige deelname aan de samenleving en een bij hun talenten passende (toekomstige) positie op de arbeidsmarkt.
B. Rol en verantwoordelijkheid
De Minister is verantwoordelijk voor een voortgezet onderwijsstelsel dat zodanig functioneert, dat het onderwijs aansluit bij de talenten en de ambities van individuele leerlingen en bij de behoeftes van de maatschappij.
Financieren:
De Minister is verantwoordelijk voor de financiering van het voortgezet onderwijs door lumpsumbekostiging van de onderwijsinstellingen. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van het onderwijs gewaarborgd.
Stimuleren:
De Minister stimuleert specifieke onderwerpen door het verstrekken van (aanvullende) bekostiging, subsidies en de inzet van andere instrumenten zoals overleg, voorlichting, (prestatie)afspraken en wet- en regelgeving.
Regisseren:
De Minister vult haar verantwoordelijkheid voor de onderwijskwaliteit van het onderwijs in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving; de Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving.
Indicatoren/kengetallen
| Doelstelling/indicator | Sector | Basiswaarde (jaartal) | Tussenstreefwaarde (po/vo) laatste realisatiewaarde (mbo/ho) (jaartal) | Streefwaarde (jaartal) | Bron | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Ambitieus onderwijs dat alle leerlingen en studenten uitdaagt | ||||||
| a) | Alle leerlingen en studenten worden uitgedaagd | ||||||
| • | Aandeel toptalentleerlingen dat zich vaak of bijna altijd verveelt omdat de lesstof te makkelijk is of omdat hij/zij eerder klaar is dan de rest | vo | 56% (2014) | 41% (2016) | 25% (2018) | Toptalenten in het onderwijs | |
| • | Aandeel scholen dat aandacht heeft voor toptalenten in de vorm van uitdagend aanbod of talentprogramma’s | vo | 82% (2015) | 88% (2016) | 100% (2018) | Toptalenten in het onderwijs | |
| • | Aandeel thuiszittende leerlingen dat drie of meer maanden thuis zit zonder passend onderwijsaanbod | vo | 0,17% (2014–2015) | 0,10% (2017) | 0% (2020) | Leerplichttelling 2015–2016 | |
| b) | Vergroten studiesucces | ||||||
| • | Aandeel zittenblijvers | vo | 5,9% (2012–2013) | 4,7% (2017) | 3,9% (2020) | DUO | |
| 2 | Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en professionele leraren en schoolleiders die samen zorgen voor een veilig en ambitieus leerklimaat | ||||||
| a) | Vergroten kwaliteit leraren en schoolleiders | ||||||
| • | Aandeel lessen dat wordt gegeven door daartoe bevoegde en benoembare leraren | vo | 84,1% (2013) | 96% (2016) | 100% (2020) | IPTO en CentERdata | |
| • | Aandeel leraren met een afgeronde hbo of wo masteropleiding | vo | 33% (2013) | 40% (2017) | 50% (2020) | CentERdata en DUO | |
| Bovenbouw vwo1 | 53% (2013) | Hoger (2017) | 80–85% (2020) | CentERdata en DUO | |||
| • | Aandeel leraren met ten minste drie jaar ervaring dat de algemeen didactische vaardigheden beheerst2 | vo | 76% (2013) | 90% (2017) | 100% (2020) | Inspectie van het Onderwijs | |
| • | Aandeel leraren met ten minste tien jaar ervaring dat de differentiatie vaardigheden beheerst3 | vo | 34% (2013) | 40% (2017) | 100% (2020) | Inspectie van het Onderwijs | |
| b) | Verbetercultuur | ||||||
| • | Aandeel leraren dat deelneemt aan peer review | vo | 63% (2014) | 81% (2017) | 100% (2020) | Onderwijs werkt; Regioplan, (2014- 2015) POMO; BZK, 2016 | |
| • | Aandeel leraren dat is ingeschreven in het Lerarenregister4 | po/vo/mbo | 8% (2014) | 28% (2016) | 100% (2019) | Lerarenregister | |
| c) | Veilig leerklimaat | ||||||
| • | Aandeel leerlingen dat zich veilig voelt | vo | 93% (2012) | Stabiel of hoger (2017) | Stabiel of hoger (2020) | Praktikon, sociale veiligheid in en rond scholen | |
| 3 | Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties | ||||||
| • | Aandeel scholen dat Vensters volledig heeft ingevuld | vo | 94% (2014) | Hoger (2016) | 100% (2017) | VO-raad | |
| • | Aandeel scholen dat opbrengstgericht werkt5 | vo | 47% (2012–2013) | 77% (2017) | 100% (2020) | Onderwijsverslag, Inspectie van het Onderwijs | |
| • | Aandeel (zeer) zwakke afdelingen dat zich binnen de gestelde termijn verbetert | vo | 72% (2011–2012) | 90% (2016) | 100% (2020) | Inspectie van het Onderwijs | |
| • | Aantal voortijdig schoolverlaters | vo/mbo | mbo: 41.800 (2008/2009) | mbo: 22.948 (2015/2016) | mbo: 20.000 (2019/2020) | DUO | |
| 4 | Aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt verbeteren | ||||||
| • | Aandeel leerlingen in de beroepsgerichte leerweg van het vmbo dat kiest voor techniek | vo | 23% (2012) | 28% (2016) | 30% (2017) | DUO | |
De basiswaarde, realisatiewaarden en streefwaarde betreft de leraren met ten minste 3 jaar ervaring. Momenteel wordt een verdiepend onderzoek naar de differentiatievaardigheden uitgevoerd. Op basis van deze uitkomsten wordt gekeken naar een mogelijke vervanging van de indicator.
De basiswaarde, realisatiewaarden en streefwaarde betreft de leraren met ten minste 10 jaar ervaring. Momenteel wordt een verdiepend onderzoek naar de differentiatievaardigheden uitgevoerd. Op basis van deze uitkomsten wordt gekeken naar een mogelijke vervanging van de indicator.
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Totaal aantal ingeschreven leerlingen1 Nader te verdelen in: | 966.200 | 955.900 | 941.500 | 925.700 | 914.900 | 907.400 | 901.300 | |
| • | Vmbo, incl. lwoo (excl. «groen onderwijs») | 376.500 | 366.200 | 355.300 | 344.500 | 336.800 | 333.300 | 332.200 | |
| • | Havo | 270.400 | 269.400 | 267.400 | 264.800 | 262.600 | 261.200 | 259.000 | |
| • | Vwo | 283.300 | 284.800 | 284.300 | 283.000 | 283.000 | 281.000 | 278.500 | |
| • | Pro | 29.500 | 28.800 | 27.800 | 26.600 | 25.700 | 25.100 | 24.900 | |
| • | Vavo | 6.500 | 6.700 | 6.700 | 6.800 | 6.800 | 6.800 | 6.700 | |
| 2. | Uitgaven per leerling (x €)2 | 8.190 | 8.411 | 8.457 | 8.475 | 8.520 | 8.536 | 8.549 | |
| 3. | Totaal aantal scholen | 636 | 636 | 636 | 636 | 636 | 636 | 636 | |
| 4. | Gemiddeld aantal leerlingen per school | 1.519 | 1.503 | 1.480 | 1.456 | 1.439 | 1.427 | 1.417 | |
Bron: DUO
C. Beleidswijzigingen
De belangrijkste wijzigingen op het terrein van voortgezet onderwijs worden beschreven in de beleidsagenda.
D. Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Verplichtingen | 7.942.036 | 8.348.854 | 8.011.153 | 8.036.388 | 7.935.939 | 7.786.282 | 7.791.761 | ||
| Waarvan garantieverplichtingen | 39.487 | 2.387 | |||||||
| Totale uitgaven | 7.951.000 | 8.163.485 | 8.123.146 | 8.013.229 | 7.921.263 | 7.843.593 | 7.791.761 | ||
| Waarvan juridisch verplicht (%) | 99,8% | ||||||||
| Bekostiging | 7.800.337 | 8.002.434 | 7.979.638 | 7.874.340 | 7.782.148 | 7.703.782 | 7.651.950 | ||
| • | Hoofdbekostiging | 7.359.766 | 7.562.281 | 7.491.192 | 7.396.426 | 7.315.864 | 7.245.325 | 7.199.619 | |
| – | Bekostiging voortgezet onderwijs lumpsum | 6.723.308 | 6.914.512 | 6.847.415 | 6.759.540 | 6.687.853 | 6.624.236 | 6.578.523 | |
| – | Bekostiging lichte ondersteuning lwoo/pro | 621.677 | 632.143 | 628.137 | 621.260 | 612.385 | 605.463 | 605.470 | |
| – | Bekostiging Caribisch Nederland | 14.781 | 15.626 | 15.640 | 15.626 | 15.626 | 15.626 | 15.626 | |
| • | Prestatiebox | 200.850 | 260.724 | 296.156 | 300.887 | 300.901 | 300.901 | 300.901 | |
| – | Regeling prestatiebox voortgezet onderwijs | 200.850 | 260.724 | 296.156 | 300.887 | 300.901 | 300.901 | 300.901 | |
| • | Aanvullende bekostiging | 239.721 | 179.429 | 192.290 | 177.027 | 165.383 | 157.556 | 151.430 | |
| – | Regeling IGVO (Internationaal Georiënteerd Voortgezet Onderwijs) | 3.515 | 3.925 | 3.940 | 3.934 | 3.925 | 3.921 | 3.893 | |
| – | Regeling leerplusarrangement en eerste opvang nieuwkomers | 161.929 | 96.768 | 109.614 | 94.357 | 82.722 | 74.899 | 68.801 | |
| – | Regeling bekostiging kenniscentra voor leerwerktrajecten vmbo | 0 | 250 | 250 | 250 | 250 | 250 | 250 | |
| – | Regeling functiemix VO Randstadregio's | 61.197 | 61.386 | 61.386 | 61.386 | 61.386 | 61.386 | 61.386 | |
| – | Resultaatafhankelijke bekostiging vsv voor vo-scholen | 13.080 | 17.100 | 17.100 | 17.100 | 17.100 | 17.100 | 17.100 | |
| Subsidies | 51.513 | 65.532 | 54.705 | 54.755 | 54.963 | 55.878 | 55.878 | ||
| – | Stichting Kennisnet (basissubsidie) PO, VO, MBO | 12.300 | 12.580 | 12.000 | 12.000 | 12.000 | 12.000 | 12.000 | |
| – | ICT-projecten (incl. transparantie) | 3.293 | 6.200 | 5.000 | 5.000 | 5.000 | 5.000 | 5.000 | |
| – | Onderwijs Bewijs | 656 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| – | Pilots zomerscholen1 | 8.750 | 9.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| – | Overige projecten | 26.514 | 37.752 | 37.705 | 37.755 | 37.963 | 38.878 | 38.878 | |
| Opdrachten | 3.730 | 5.348 | 5.054 | 5.020 | 5.020 | 5.000 | 5.000 | ||
| – | In- en uitbesteding | 3.730 | 5.348 | 5.054 | 5.020 | 5.020 | 5.000 | 5.000 | |
| Bijdragen aan agentschappen | 30.311 | 29.842 | 31.752 | 27.031 | 27.022 | 26.823 | 26.823 | ||
| – | Dienst Uitvoering Onderwijs | 30.311 | 29.842 | 31.752 | 27.031 | 27.022 | 26.823 | 26.823 | |
| Bijdragen aan ZBO's/RWT's | 64.768 | 60.071 | 51.890 | 51.857 | 51.857 | 51.857 | 51.857 | ||
| – | ZBO: College voor Toetsen en Examens | 11.733 | 11.192 | 5.134 | 4.453 | 4.453 | 4.453 | 4.453 | |
| – | SLOA: onderwijs ondersteunende instellingen PO/VO/BVE (incl. examens) | 53.035 | 48.879 | 46.756 | 47.404 | 47.404 | 47.404 | 47.404 | |
| Bijdragen aan (inter)nationale organisaties | 157 | 258 | 107 | 226 | 253 | 253 | 253 | ||
| – | GRAZ (ECML) en PISA | 157 | 258 | 107 | 226 | 253 | 253 | 253 | |
| Garantie-uitgaven | 184 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| – | Garantie-uitgaven | 184 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Ontvangsten | 7.936 | 7.361 | 7.361 | 7.361 | 7.361 | 7.361 | 7.361 | ||
Budgetflexibiliteit
Van het totale budget voor artikel 3 is voor 2018 99,8 procent juridisch verplicht.
Bekostiging
Het beschikbare budget voor 2018 is 100 procent juridisch verplicht. De verplichtingen hebben betrekking op de betalingen aan schoolbesturen en samenwerkingsverbanden. Hieraan ten grondslag liggen de wet voor voortgezet onderwijs, onderliggende besluiten en uitvoeringsregelingen. Het moment van juridisch verplichten vindt plaats voorafgaand aan het kalenderjaar waarop de bekostiging betrekking heeft.
Subsidies
Van het beschikbare budget is in 2018 78 procent juridisch verplicht. Dit deel betreft de subsidies die voorafgaand aan het jaar worden vastgesteld. Het resterende deel van het budget is beleidsmatig verplicht. Ervaringsgegevens laten zien dat in de loop van het jaar het resterende deel van het budget juridisch wordt verplicht. Voor nadere toelichting wordt verwezen naar de subsidiebijlage.
Opdrachten
Van het beschikbare budget in 2018 is 50 procent juridisch verplicht. Het resterende deel van het budget is beleidsmatig verplicht, bijvoorbeeld voor het toezicht op (zeer) zwakke scholen. Ervaringsgegevens laten zien dat in de loop van het jaar het resterende deel van het budget juridisch wordt verplicht.
Bijdrage aan agentschappen
Het budget voor 2018 is 100 procent juridisch verplicht. Op basis van managementafspraken tussen bestuursdepartement en DUO zijn afspraken vastgelegd voor het komende jaar.
Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s
Het budget voor 2018 is 100 procent juridisch verplicht. Dit betreft de bijdrage aan het College voor Toetsen en Examens en de onderwijs ondersteunende instellingen (SLOA). Op basis van overeenkomsten worden de middelen voorafgaand aan het komende jaar verplicht.
Bijdrage aan (inter)nationale organisaties
Van het beschikbare budget in 2018 is 100 procent juridisch verplicht. Dit betreft de bijdragen aan de genoemde internationale organisaties.
E. Toelichting op de financiële instrumenten
Bekostiging
Bekostiging voortgezet onderwijs lumpsum
Het voortgezet onderwijs kent een lumpsumbekostiging voor de reguliere uitgaven. De schoolbesturen ontvangen van de rijksoverheid een bedrag voor de personele en materiële kosten. Hiermee worden de schoolbesturen in staat gesteld om (onderwijs)personeel aan te stellen en overige arbeidsvoorwaarden te vervullen en te voorzien in de kosten van de materiële instandhouding van scholen. De lumpsumbekostiging is voornamelijk gebaseerd op het aantal leerlingen en de schoolsoort.
Bekostiging lichte ondersteuning lwoo/pro
Vanaf 1 januari 2016 is de bekostiging van de lichte ondersteuning aan samenwerkingsverbanden geïntegreerd in het kader van passend onderwijs. Deze bekostiging bestaat uit twee delen: een budget voor leerwegondersteunend onderwijs (lwoo) en praktijkonderwijs (pro) en een budget voor regionale ondersteuning. Scholen ontvangen naast de reguliere (basis)bekostiging voor iedere pro- en lwoo-leerling ondersteuningsbekostiging. Die ondersteuningsbekostiging wordt verrekend met het budget voor lwoo en pro van het samenwerkingsverband.
Bekostiging Caribisch Nederland
Het Rijk verstrekt sinds 10 oktober 2010 bekostiging aan schoolbesturen in Caribisch Nederland. Het betreft de schoolbesturen op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba.
Prestatiebox
Met ingang van 1 januari 2015 is de Regeling Prestatiebox Voortgezet Onderwijs financieel en inhoudelijk aangepast op basis van het Sectorakkoord.
Het bedrag voor 2018 bedraagt € 296 miljoen, een verhoging ten opzichte van 2017 van zo’n € 36 miljoen. Deze verhoging heeft met name betrekking op ICT-ondersteuning, zoals in het Sectorakkoord is afgesproken.
Het budget voor de prestatiebox betreft bijna 4,0 procent van de totale (hoofd)bekostiging.
Aanvullende bekostiging
Regeling IGVO (Internationaal Georiënteerd Voortgezet Onderwijs)
De beleidsregel IGVO geeft aan op welke wijze scholen een aanvraag kunnen doen voor erkenning en bekostiging van een opleiding voor internationaal georiënteerd voortgezet onderwijs, hoe dat onderwijs moet worden ingericht en op welke wijze de Minister dit onderwijs bekostigt. De financiële middelen bij deze regeling betreffen de toeslag die scholen per leerling per jaar ontvangen. Daarnaast worden IGVO-leerlingen bekostigd als havo- en vwo leerlingen conform het bekostigingsbesluit Wet Voortgezet Onderwijs.
Regeling leerplusarrangement en eerste opvang nieuwkomers
De regeling «leerplusarrangement VO en eerste opvang nieuwkomers» bestaat uit twee onderdelen:
Leerplusarrangement: scholen komen bij een bepaald percentage leerlingen uit achterstandswijken in aanmerking voor aanvullende bekostiging van het Leerplusarrangement.
Eerste opvang nieuwkomers: de aanvullende bekostiging is bestemd voor leerlingen die op enige teldatum korter dan een jaar, dan wel één tot twee jaar in Nederland zijn en die vreemdeling zijn volgens de Vreemdelingenwet 2000. Deze regeling kent vier peildata (1 januari, 1 april, 1 juli en 1 oktober) en scholen krijgen per kwartaal voor deze groep leerlingen bekostigd.
Regeling functiemix VO Randstadregio’s
Aanvullend op de in de lumpsum op te nemen beloningsmaatregelen zijn in het aktieplan LeerKracht van Nederland afspraken gemaakt over de versterking van de functiemix in de zogenaamde Randstadregio’s. Hier kennen scholen een grotere beloningsachterstand ten opzichte van de marktsector, een grotere arbeidsproblematiek en (een optelsom van) grootstedelijke problemen. De middelen worden op grond van een ministeriële regeling in aanvulling op de lumpsum verstrekt aan instellingen in deze regio’s.
Resultaatafhankelijke bekostiging vroegtijdig schoolverlaters (vsv) voor vo-scholen
Dankzij de inzet van scholen en gemeenten is de doelstelling uit het Regeerakkoord «Bruggen slaan» van maximaal 25.000 nieuwe vsv’ers in 2016 behaald. Dat is een prestatie van formaat. De urgentie om schooluitval aan te pakken blijft onverminderd hoog.
Vo-scholen ontvangen resultaatafhankelijke bekostiging voor de schooljaren 2016/2017 en 2017/2018 op basis van de nieuwe regeling resultaatafhankelijke bekostiging vsv vo. Voor de aanpak van vsv zie hoofdstuk 4 Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie.
Subsidies
Voor het stimuleren en realiseren van diverse beleidsdoelstellingen worden subsidies verstrekt (zie voor het totaaloverzicht bijlage: Subsidies). De belangrijkste hiervan zijn de subsidies voor Stichting Kennisnet en kansengelijkheid. Stichting Kennisnet ondersteunt onderwijsinstellingen bij het benutten van ICT. De subsidie voor kansengelijkheid wordt onder andere gebruikt voor doorstroomprogramma’s po-vo en doorstroomprogramma’s vmbo-havo en vmbo-mbo.
Opdrachten
Onder deze post vallen middelen voor diverse beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken. De belangrijkste hiervan is een opdracht voor het ondersteuningsprogramma voor zeer zwakke scholen.
Bijdrage aan agentschappen
Dienst Uitvoering Onderwijs
De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor dit begrotingsartikel.
Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s
ZBO: College voor Toetsen en Examens
Het College voor Toetsen en Examens (CvTE) zorgt voor uitvoerende werkzaamheden met betrekking tot de centrale examens en rekentoetsen in het reguliere voortgezet onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie. Daarnaast zorgt het CvTE voor de staatsexamens voor het voortgezet onderwijs en voor Nederlands als tweede taal (NT2). Dit geldt ook voor Caribisch Nederland. Het CvTE is verantwoordelijk voor de invoering van de digitale examens. Daarnaast is het CvTE regievoerder over de examenketen en heeft zij een regierol voor de centrale eindtoets po. In die hoedanigheid heeft zij de taak om namens de overheid de kwaliteit van al deze toetsen en examens te waarborgen en te zorgen voor een vlekkeloze (digitale) afname.
SLOA: Onderwijs ondersteunende instellingen primair-, voortgezet- en beroepsonderwijs en volwasseneneducatie
Op 1 januari 2014 is de wet SLOA 2013 (Stb. 2013, 438) in werking getreden. De wet biedt de wettelijke grondslag voor subsidiëring van de wettelijke taken van stichting Cito en SLO. Ze ontvangen samen € 46,8 miljoen voor toets- en examenontwikkeling en normering alsmede leerplanontwikkeling.
Bijdrage aan (inter)nationale organisaties
Onder deze post vallen bijdragen aan de internationale organisaties European Centre for Modern Languages (ECML) en Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) ten behoeve van PISA.
Het ECML geldt in Europa en daarbuiten als hét expertisecentrum voor het talenonderwijs. Door deelname hieraan blijft Nederland op de hoogte van de belangrijkste ontwikkelingen op dit terrein.
De bijdrage aan OECD is een voorwaarde voor deelname aan het PISA project, waardoor één keer in de drie jaar kan worden gemeten hoe de prestaties van 15-jarigen zich ontwikkelen op het gebied van wiskunde, lezen en «science».