Base description which applies to whole site

Artikel 4 Internationale financiële betrekkingen

Een bijdrage leveren aan een financieel gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling. 

De minister van Financiën speelt in Nederland op dit gebied een regisserende rol en maakt daarbij gebruik van een aantal instrumenten. Ten behoeve van de bevordering van de economische- en begrotingscoördinatie tussen EU-lidstaten en de financiële stabiliteit in de EU, neemt de minister actief deel aan internationale overleggen (onder andere de Ecofinraad en de Eurogroep). Verder neemt de minister van Financiën besluiten over het Nederlandse standpunt met betrekking tot toetreding van landen tot het Europees wisselkoersmechanisme (ERM II) en de eurozone.

De minister houdt als aandeelhouder toezicht op de verschillende Internationale Financiële Instellingen met als doel om o.a. financiële soliditeit en goed bestuur te waarborgen. Hierbij bewaakt de minister ook de financiële belangen van de Nederlandse overheid en de Nederlandse burger en ziet de minister toe op de effectiviteit van de internationale financiële architectuur.

Daarnaast levert de minister een bijdrage aan de internationale beleidsdiscussies en beleidsresponses bij internationale fora zoals de Ecofinraad, de Eurogroep, de G20, verschillende Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling-werkgroepen en commissies en discussies bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Wereldbank en andere Internationale Financiële Instellingen (IFI’s).

Meetbare gegevens

De onderstaande tabel geeft een aantal kengetallen van internationale financiële fondsen en instellingen waarin Nederland deelneemt. Per fonds of instelling is de financiële binding met Nederland weergeven, zoals de omvang van de garantie en het gestorte kapitaal. Hierbij bestaat een onderscheid tussen garanties die afgegeven zijn op instellingen (zoals het geval voor de garanties op de IFI's) en garanties op bepaalde activiteiten (zoals European Investment Bank (EIB)-Afrikaanse, Caribische en Pacifische landen (ACP) en Overseas Countries and Territories (OCT) en het Europees Garantiefonds)26. Verder wordt door middel van verschillende kengetallen (onder andere verstrekte bedragen en de maximale uitleencapaciteit) de financiële slagkracht van het fonds of de instelling gepresenteerd.

Tabel 34 Overzicht internationale financiële instellingen en fondsen (bedragen x € 1 mld.)
  

Garantie/oproepbaar bedrag

Deelneming in kapitaal

Deelneming in %

Financieel profiel instelling of fonds

A. Uitstaande bedragen

B. Toegezegd-niet uitgekeerd

Totaal toegezegde bedragen (A+B)

Totale uitleencapaciteit

1

IFC1

n.v.t.

0,5

2,2

 

47,5

10,2

57,7

129,3

2

MIGA2

0,03

0,01

2,2

 

25,7

0,0

25,7

32,7

3

IBRD3

5,4

0,44

2,0

 

222,4

78,5

300,9

323,2

4

EIB4

11,8

1,2

5,2

 

445,4

130,2

575,6

202,0

5

EIB - pan-Europees garantie-fonds5

1,0

n.v.t.

5,2

 

3,8

9,5

13,3

18,4

6

EIB – krediet-verlening o.b.v. eigen middelen (OR) in ACP en OCT6

0,08

n.v.t.

5,1

 

6,3

1,2

7,5

n.v.t.

7

AIIB7

0,8

0,2

1,1

 

46,3

12,5

58,9

90,7

8

EBRD8

0,6

0,2

2,5

 

38,6

14,9

53,5

44,6

9

IMF9

31,5

n.v.t

1,83

 

115,2

96,5

211,7

460,4

10

ESM10

35,3

4,8

5,6

 

82,6

0,0

82,6

500,0

11

EFSF11

34,2

0

6,1

 

186,4

0,0

186,4

241,0

12

EFSM12

2,7

n.v.t.

5,2

 

42,8

0,0

42,8

44,6

13

BoP13

3,9

n.v.t.

6,1

 

0,2

0,0

0,2

50,0

14

SURE14

6

n.v.t.

5,8

 

98,4

0,0

98,4

98,4

15

NGEU15

28,5

n.v.t.

6,1

 

79,2

213,4

292,6

292,6

16

MFA+16

1,1

n.v.t.

6,1

 

3,0

15,0

18,0

18,0

1

Cijfers Financieel Profiel 30-06-2023. IFC Financial Statements Fiscal Year 2023

2

Cijfers Financieel Profiel 30-06-2023. Miga Financial Statements Fiscal Year 2023

3

Cijfers Financieel Profiel 30-06-2023. IBRD Financial Statement Fiscal Year 2023

4

Cijfers Financieel Profiel 30-12-2023. EIB Financial Report 2023

5

Cijfers Financieel Profiel 31-12-2023. EIB Financial Report 2023; EGF Financial Statement for the Year ended 31 December 2023

6

Cijfers Financieel Profiel 31-12-2024. EIB Financial Report 2022

7

Cijfers Financieel Profiel Q1 2024. AIIB Q1 2024 Financial Statements

8

Cijfers Financieel Profiel 31-12-2023. EBRD Financial Statements 2023

9

Cijfers Financieel Profiel Q1 2024. IMF Q1 2024 Financial Report

10

Cijfers financieel profiel 31-12-2023, ESM Annual Report 2023

11

Cijfers financieel profiel 31-12-2023, EFSF Financial Statements 2023

12

Website Europese Commissie - EFSM. https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/eu-budget/eu-borrower-investor-relations/european-financial-stabilisation-mechanism_en

13

Website Europese Commissie - BoP. https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/eu-budget/eu-borrower-investor-relations/balance-payments_en

14

Website Europese Commissie - SURE. https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/eu-budget/eu-borrower-investor-relations/sure_en

15

Cijfers financieel profiel 31-12-2023. NGEU half yearly report 1 july 2023 - 31 december 2023.

16

Website Europese Commissie - MFA. https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/eu-budget/eu-borrower-investor-relations/mfa-programmes-including-ukraine_en

Europese Commissie

2025 wordt het eerste jaar van de nieuwe Europese Commissie, met mogelijk nieuwe voorstellen op het gebied van financieel-economische thema’s die van belang zijn voor Nederland. Zo presenteert de Commissie naar verwachting het voorstel voor het volgende Meerjarig Financieel Kader (MFK) voor de periode na 2027 en mogelijk een voorstel voor een nieuw Eigenmiddelenbesluit. Daarnaast is 2025 het eerste jaar waarin lidstaten uitvoering geven aan hun vierjarig budgettair-structureel plan voor de middellange termijn onder de herziene Europese begrotingsregels. Lidstaten zullen in april voor het eerst hun jaarlijkse voortgangsrapport indienen. In dit rapport rapporteren zij over het realisatie van het vastgelegde uitgavenpad, investeringen en hervormingen in het budgettair-structureel plan voor de middellange termijn.

Internationale Financiële Instellingen

IMF-garanties

In december 2023 heeft het IMF een akkoord bereikt over de 16e quotaherziening van het IMF, waarbij permanente quotamiddelen omhooggaan en tijdelijke leningen worden verlaagd (de New Arrangements to Borrow (NAB) wordt verlaagd en de Bilateral Borrowing Agreements (BBA) wordt afgeschaft), zodat de totale leningencapaciteit van het IMF gelijk blijft. De Nederlandse uitstaande garantie aan de DNB voor het IMF wordt hierdoor verlaagd met € 2,1 mld. Dit is reeds voorgelegd aan uw Kamer27en verwerkt middels de Eerste Suppletoire Begroting 2024 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota), onder voorbehoud dat voldoende landen voor de deadline van 15 november 2024 toestemming verlenen voor de implementatie. Indien de deadline niet wordt gehaald, dan worden de aanpassingen pas op een later moment (mogelijk 2025) effectief. In dat geval wordt de mutatie op de Staatsgarantie aan DNB doorgeschoven naar de begroting van 2025 of later en worden de Nederlandse deelname aan de BBA (op dit moment tot eind 2024) en mogelijk ook de NAB (op dit moment tot eind 2025) verlengd.

Tijdens de voorjaarsvergadering van het IMF is, onder voorbehoud van parlementaire goedkeuring, aangekondigd SDR 1,7 mld. (€ 2,1 mld.) door te lenen aan de Resilience and Sustainability Trust (RST). De RST verschaft financiering aan kwetsbare landen om hun weerbaarheid tegen klimaatverandering en pandemieën te vergroten. De voorgenomen verhoging wordt aan de Kamer voorgelegd middels de suppletoire begroting september 2024. DNB ontvangt rente van het IMF over de ingezette SDR’s.

Oekraïne

Sinds februari 2024 verdedigt Oekraïne zichzelf tegen de grootschalige Russische agressie. Hierdoor kampt het land met hoge noden, o.a. op militair, economisch en humanitair terrein. Nederland draagt haar ‘fair share’ bij aan de steun aan Oekraïne. De middelen die zijn gereserveerd voor herstel en wederopbouw worden voor een groot deel via internationale financiële instellingen (IFI’s) zoals de Wereldbank, Europese Investeringsbank (EIB) en European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) verstrekt. Deze instellingen hebben sinds het begin van de oorlog de werkzaamheden in Oekraïne flink uitgebreid, en ze zijn over de hele breedte van de Oekraïense economie en maatschappij actief. Zo wordt bijv. ondersteuning geboden bij de implementatie van hervormingen en versterking van absorptiecapaciteit. Daarnaast financieren deze instellingen kritieke herstelwerkzaamheden, om zo o.a. de Oekraïense bevolking te voorzien van energie, gezondheidszorg en huisvesting. Daarmee zijn de IFI’s een onmisbaar onderdeel van de internationale coalitie die Oekraïne steunt. In de Voorjaarsnota 2024 is € 400 mln. additioneel beschikbaar gesteld voor niet-militaire steun in 2024 (€ 148 mln.) en 2025 (€ 252 mln.). Deze middelen zullen worden ingezet om de meest prangende noden van Oekraïne te adresseren, waarbij gekeken wordt naar de meest effectieve en efficiënte kanalen. 

Wereldbank

Tijdens de voorjaarsvergadering van de Wereldbankgroep heeft voormalig minister Van Weyenberg, onder voorbehoud van parlementaire goedkeuring, de aankoop van hybride kapitaal ter waarde van € 68 mln. aangekondigd. De aankoop van hybride kapitaal is reeds voorgelegd aan uw Kamer28 en verwerkt in de eerste suppletoire begroting van 2024. De IBRD – het grootste onderdeel van de Wereldbankgroep – gebruikt dit geld voor investeringen in mondiale uitdagingen als klimaatverandering, pandemische paraatheid en fragiliteit. Nederland zal hybride kapitaal nog in 2024 aankopen, waarbij de IBRD in 2025 zal beginnen met het uitlenen van gelden die door aandeelhouders zijn verstrekt.

Periodieke rapportage crisismaatregelen COVID-19 pandemie IFI's en Europese instellingen

De periodieke rapportage richt zich op de evaluatie van de crisismaatregelen die genomen zijn door de internationale financiële instellingen en op Europees niveau in reactie op de coronapandemie en heeft als doel om inzicht te krijgen in de doeltreffendheid van deze maatregelen. Het onderzoek heeft het karakter van een syntheseonderzoek en zal aan de hand van beschikbare evaluaties en onderzoeken naar de genomen crisismaatregelen van de internationale financiële instellingen en Europese instellingen worden uitgevoerd. Zie voor een toelichting op de evaluatie ook de Kamerbrief ‘Plan van aanpak strategische evaluatie van het beleid op begrotingsartikel 4.’29De uitkomsten van de evaluatie worden in 2025 aan de Kamer aangeboden.

Tabel 35 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 4 Internationale financiële betrekkingen (bedragen x € 1.000)

Omschrijving

2023

2024

2025

2026

2027

2028

2029

Verplichtingen

‒ 8.526.737

2.597.221

2.584.933

2.442

‒ 90.416

916.432

‒ 61.107

        

Uitgaven

422.102

520.648

628.955

383.261

481.859

207.825

275.561

        

Garanties

9.186

17.794

7.559

9.927

9.927

0

0

EIB pan-Europees garantiefonds

9.186

17.794

7.559

9.927

9.927

0

0

        

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

411.152

500.685

618.935

370.893

469.654

205.694

273.432

Multilaterale ontwikkelingsbanken en fondsen

53.000

1.519

1.519

19

19

19

19

Rentecompensatie ESM

0

0

0

0

0

0

0

Wereldbank

333.152

364.730

323.080

329.438

428.199

205.675

273.413

EBRD

25.000

100.000

0

0

0

0

0

Kapitaalinleg ESM

0

0

252.900

0

0

0

0

Bijdrage EU voor rente Oekraïne

0

34.436

41.436

41.436

41.436

0

0

        

Leningen

0

0

0

0

0

0

0

Teruggave winsten

0

0

0

0

0

0

0

Lening aan Oekraïne

0

0

0

0

0

0

0

        

Opdrachten

1.765

2.169

2.461

2.441

2.278

2.131

2.129

Technische assistentie

1.749

2.069

2.361

2.341

2.178

2.031

2.029

Overige opdrachten

16

100

100

100

100

100

100

        

Ontvangsten

421.103

120.709

67.620

222.315

257.115

258.068

252.169

        

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

5.327

20.942

3.733

3.213

3.088

2.957

2.965

Ontvangsten IFI's

2.137

20.942

3.733

3.213

3.088

2.957

2.965

Ontvangsten ESM Kapitaal

3190

0

0

0

0

0

0

        

Leningen

415.776

99.767

63.887

219.102

254.027

255.111

249.204

Aflossing lening Griekenland

319.838

0

0

159.919

159.919

159.919

159.919

Renteontvangsten lening Griekenland

95.938

99.767

63.887

59.183

57.437

56.094

51.401

Aflossing lening Oekraïne

0

0

0

0

33.333

33.333

33.333

Renteontvangsten lening Oekraïne

0

0

0

0

3.338

5.765

4.551

Tabel 36 Uitsplitsing verplichtingen (bedragen x € 1.000)
 

2023

2024

2025

2026

2027

2028

2029

Verplichtingen

‒ 8.526.737

2.597.221

2.584.933

2.442

‒ 90.416

916.432

‒ 61.107

waarvan garantieverplichtingen

‒ 8.803.113

2.433.538

1.364.000

0

0

0

0

Kredieten EU-betalingsbalanssteun

0

94.089

0

0

0

0

0

Garantie aan DNB inzake IMF

818.602

‒ 106.941

0

0

0

0

0

ESM

‒ 24.710

0

1.364.000

0

0

0

0

EFSM

‒ 264.215

254.899

0

0

0

0

0

AIIB

‒ 26.136

13.877

0

0

0

0

0

EIB

4.337

0

0

0

0

0

0

Wereldbank

‒ 46.880

99.067

0

0

0

0

0

SURE

‒ 19.295

‒ 159.636

0

0

0

0

0

EIB - pan-Europees garantiefonds

‒ 9.186

‒ 320.323

0

0

0

0

0

NGEU

‒ 10.513.020

584.260

0

0

0

0

0

MFB

215.390

0

0

0

0

0

0

MFB Headroomgarantie

1.062.000

27.246

0

0

0

0

0

Oekraïne faciliteit

0

1.947.000

0

0

0

0

0

        

waarvan overige verplichtingen

276.376

163.683

1.220.933

2.442

‒ 90.416

916.432

‒ 61.107

EIB - pan-Europees garantiefonds

9.186

0

0

0

0

0

0

Multilaterale ontwikkelingsbanken en fondsen

55.965

1

1

1

1

1

1

Rentecompensatie ESM

0

0

0

0

0

0

0

Wereldbank

17.015

68.513

965.571

0

‒ 92.695

914.300

‒ 63.237

EBRD

25.000

100.000

0

0

0

0

0

Kapitaalinleg ESM

0

0

252.900

0

0

0

0

Bijdrage EU voor rente Oekraïne

165.743

‒ 7.000

0

0

0

0

0

Teruggave winsten SMP/ANFA

0

0

0

0

0

0

0

Lening aan Oekraïne

0

0

0

0

0

0

0

Technische assistentie kiesgroeplanden

3.451

2.069

2.361

2.341

2.178

2.031

2.029

Overige betalingsverplichtingen

16

100

100

100

100

100

100

Tabel 37 Geschatte budgetflexibiliteit
 

2025

juridisch verplicht

99,6%

bestuurlijk gebonden

0,0%

beleidsmatig gereserveerd

0,4%

nog niet ingevuld/vrij te besteden

0,0%

Budgetflexibiliteit

In 2025 bedraagt het totaal aan juridisch verplichte uitgaven 99,6% van het totaal aan uitgaven. Het bestaat voornamelijk uit uitgaven op garanties en bijdragen aan internationale organisaties. Daarnaast is 0,4% beleidsmatig gereserveerd, het betreft hier voornamelijk technische assistentie aan kiesgroeplanden waarvoor nog geen verplichting is aangegaan.

Verplichtingen

Garantieverplichtingen

In 2010 is besloten tot de oprichting van een permanent noodmechanisme, het European Stability Mechanism (ESM). Dit noodmechanisme verstrekt steun aan Eurozonelanden in nood onder strikte voorwaarden. In 2025 staat Nederland voor maximaal € 36,7 mld. garant voor het ESM.

Overige verplichtingen

Wereldbank

Nederland draagt via algemene bijdragen aan de Wereldbank bij aan ontwikkelingssamenwerking. De verplichting en uitgave opgenomen in 2025 betreft de bijdrage aan de International Development Association (IDA), het onderdeel van de Wereldbankgroep dat concessionele leningen – en in beperkte mate schenkingen – verstrekt aan de armste landen in de wereld. Elke drie jaar worden de middelen voor dit onderdeel van de Wereldbank aangevuld door donoren.

Kapitaalinleg ESM

In de begroting is voor 2025 een reservering opgenomen voor de actualisatie van de kapitaalinleg bij het ESM. Bij de toetreding van Kroatië tot het ESM is afgesproken dat de ESM-bijdragesleutel voor alle leden bijgewerkt zou worden, ofwel ter gelegenheid van de volgende toetreding tot het ESM, ofwel uiterlijk op 1 januari 2026. De ECB heeft op 1 januari 2024 de kapitaalsleutel geactualiseerd. Hieruit volgt dat Nederland een groter aandeel in de Europese economie en bevolking had dan voorheen. Omdat toetreding tot het ESM van een nieuwe lidstaat niet uit te sluiten is voor 2026, is de aanvullende kapitaalinleg opgenomen in de begroting van 2025.

Uitgaven

Garanties

De EIB heeft in 2020 het pan-Europees garantiefonds (EGF) opgericht om de negatieve economische gevolgen van de coronacrisis te beperken. De investeringen onder het garantiefonds zullen een hoog risicoprofiel hebben. Nederland acht het daarom waarschijnlijk dat de garantie ingeroepen zal worden.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Wereldbank

Zie: Verplichtingen - Wereldbank.

Kapitaalinleg ESM

Zie: Verplichtingen - Kapitaalinleg ESM.

Bijdrage EU voor rente Oekraïne

In december 2022 is in de Ecofin besloten om de rente op de door de EU aan Oekraïne geleende middelen in 2023 (€ 18 mld.) door de EU-lidstaten te compenseren. De rentebijdrage voor Nederland zal tussen 2024 t/m 2027 circa € 41 mln. per jaar bedragen. De hoogte van de bijdrage per lidstaat wordt bepaald door het bni-aandeel (bruto nationaal inkomen) van de lidstaat aan de EU-begroting. De hoogte van de bijdrage per lidstaat wordt jaarlijks geüpdatet.

Opdrachten

Voor de komende jaren zijn middelen gereserveerd voor technische assistentie aan landen in de Nederlandse IMF/ Wereldbank/ EBRD-kiesgroepen. De technische assistentie is er vooral op gericht om deze kiesgroeplanden te ondersteunen in hun financieel-economische beleid. Daarbij wordt gebruik gemaakt van Nederlandse expertise.

Ontvangsten

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Er wordt een structurele reeks verwacht aan ontvangsten van IFI’s. Het gaat hierbij om terugbetalingen van de EIB en renteontvangsten uit hybride kapitaal van de Wereldbank.

Leningen

Aflossing en renteontvangsten lening Griekenland

In totaal heeft Nederland voor € 3,2 mld. aan bilaterale leningen verstrekt aan Griekenland, waarover Griekenland per kwartaal rente betaalt. Deze rente is de 3-maands Euribor plus een opslag van 50 basispunten. Vanaf 2020 is Griekenland deze bilaterale leningen gaan aflossen. In december 2023 heeft Griekenland een vervroegde aflossing gedaan voor 2024 en 2025.

Aflossing en renteontvangsten lening Oekraïne

Nederland heeft in 2022 een bilaterale lening van € 200 mln. aan Oekraïne verstrekt via een speciale kredietlijn van het IMF. Oekraïne zal na een respijtperiode van 4,5 jaar in 2027 starten met aflossen en betalen van rente.

26

Zie overzicht risicoregelingen (hoofdstuk 2.6)

27

Toetsingskader Risicoregelingen Rijksoverheid: Staatsgarantie DNB IMF | Publicatie | Rijksoverheid.nl

28

Informatie over Bijlage 1138326 | Overheid.nl > Officiële bekendmakingen (officielebekendmakingen.nl)

29

Kamerstukken II, 2021-2022, 31935, nr. 75

Licence