Klimaatverandering als gevolg van menselijk handelen tegen gaan. Door uitstoot van CO₂ en overige broeikasgassen stijgt de temperatuur op aarde. Hierdoor verandert het klimaat en stijgt de zeespiegel. Nederland heeft internationale afspraken gemaakt om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Beperking van CO₂-uitstoot biedt bovendien economische kansen, waaronder lagere energiekosten.

Het internationale IenM-beleid vindt niet alleen haar grondslag op dit artikel. Specifieke rollen en verantwoordelijkheden van de Minister op de verschillende beleidsterreinen van IenM zijn bij de betreffende artikelen vermeld.

Regisseren

De Minister van IenM regisseert de inhoudelijke lijn voor de nationale inbreng in de ontwikkeling van het Europese en het mondiale klimaatbeleid. Meer specifiek is de Minister van IenM verantwoordelijk voor:

• • Het door Nederland nakomen van de in UNFCCC40- en EU-verband gemaakte afspraken over het reduceren van emissies van CO₂ en overige broeikasgassen en voor het emissiehandelssysteem waaronder het toewijzen en het doen veilen van CO₂-emissierechten.

• • De regie op de internationale aspecten van het IenM-beleid, inclusief het politieke optreden en de vertegenwoordiging in de betreffende internationale gremia. Daartoe horen onder andere de Europese Transport- en Milieuraad en relevante VN-bijeenkomsten.

• • De opdracht aan de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) voor het handelssysteem in CO₂-emissierechten. Ook de registratie van biobrandstoffen en de rapportage hierover ter controle van de duurzaamheid en de CO₂-prestatie zijn hier onderdeel van.

• • De coördinatie van de Nederlandse inzet in internationaal kader bij de vaststelling van normen en plafonds, de vertaling daarvan naar Nederlandse wet- en regelgeving en de verdeling van doelstellingen over sectoren en milieuthema’s. De doelen en normen hebben betrekking op het reduceren van CO₂-emissies, op brandstofkwaliteit, op productie en inzet van duurzame biobrandstoffen, op de mondiale uitfasering van ozonlaagafbrekende stoffen en van gefluorideerde broeikasgassen en op de handel in CO₂-emissierechten (ETS).

Stimuleren

Om de milieudoelen op gebied van klimaat te behalen, is het belangrijk deze op een proactieve wijze met maatschappelijke partners te delen. Daarom stimuleert de Minister van IenM:

• • Het aangaan en organiseren van allianties met en tussen bedrijven, branches, overheden en kennisorganisaties om de doelen uit de Klimaatbrief en de Lokale Klimaatagenda tot succesvolle uitvoering te brengen. Green Deals en financiële incentives dragen hieraan bij.

• • Via de Lokale Klimaatagenda, initiatieven voor reductie van CO₂-emissies. Ondernemers, burgers en andere overheden brengt zij beter in positie om maatregelen te nemen die goed zijn voor klimaat en economie.

• • De aanschaf van milieuvriendelijke producten of bedrijfsmiddelen, zoals de productie van groen gas en van energie op daken en in kassen, wordt onder andere door middel van financiële stimulering (MIA41/Vamil42 en Groen Beleggen) aantrekkelijk gemaakt. Zuinigere voertuigen. Dit gebeurt onder andere door de voorlopers in de sector te subsidiëren en voor ontwikkeling van diverse alternatieve voertuigen en brandstoffen een kansrijke omgeving te creëren.

• • De versnelde jaardoelstelling voor hernieuwbare energie in de vervoersector door middel van een verplichting voor degenen die biobrandstoffen op de markt brengen en het verbreden van de toepassing van hernieuwbare energie naar de luchtvaart en binnenvaart.

Financieren

De Minister van IenM is verantwoordelijk voor de uitvoering van het Clean Development Mechanism (CDM), één van de zogenoemde flexibele mechanismen van het Kyoto Protocol. De flexibele instrumenten bieden de mogelijkheid om emissiereducties (CER’s) ten behoeve van de nationale reductiedoelstelling in een ander land te behalen. Hoofddoelstelling van CDM is om zoveel mogelijk CER’s aan te kopen als nodig om de Nederlandse verplichtingen onder het Kyoto Protocol na te kunnen komen.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Kengetallen en indicatoren

In deze tabel zijn de sectorale doelstellingen en de raming weergegeven. De raming geeft aan in welke mate het doelbereik in zicht is. In deze raming is het effect van het Begrotingsakkoord, Sociaal Economische Raad (SER) Energieakkoord en de Klimaatagenda nog niet verwerkt.

Uit de raming blijkt dat Nederland zeer ruim aan haar doel voor de totale non-ETS Effort Sharing Decision (ESD) zal kunnen voldoen. Onder de ESD heeft Nederland in 2020 een doel van -16% ten opzichte van 2005. Dit komt neer op een uitstoot van 104,5 Mton, waar de raming op dit moment een daling van de emissies tot 99,5 Mton voorziet.

In de Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020 heeft het kabinet afgesproken dat indien in een sector tegenvallers optreden die samenhangen met (de uitvoering van) het beleid van het ministerie, de verantwoordelijke bewindspersoon in beginsel compenserende maatregelen neemt. Wanneer is aangetoond dat (alle) binnen de sector mogelijke compenserende maatregelen veel duurder zijn dan de oorspronkelijke maatregelen, zal het kabinet zoeken naar alternatieve kosteneffectieve maatregelen -binnen de beschikbare middelen- in andere sectoren. Vervolgens zal het kabinet een besluit nemen en de Tweede Kamer hierover informeren. Is er een tegenvaller die niets van doen heeft met tegenvallende beleidseffecten, dan volstaat het verschil van 5 Mton tussen het doel van 104,5 en de raming van 99,5 om deze tegenvaller op te vangen.

Waar de sectorale ramingen overschrijdingen laten zien is dat met name veroorzaakt door nieuwe aannames over met name economische ontwikkelingen en verbetering in de monitoring sinds het afspreken van de sectordoelen. Van beleidsveroorzaakte tegenvallers is niet of nauwelijks sprake. De verwachting is dat van overschrijdingen (nog) minder sprake zal zijn wanneer het SER Energieakkoord en de Klimaatagenda in de ramingen zijn verwerkt. De nieuwe raming komt in 2015, maar in oktober 2014 komt zeer waarschijnlijk een nationale energieverkenning uit waar ook al de nieuwe cijfers inclusief SER Energieakkoord zijn verwerkt.

Toelichting

Voor de jaren 2015 t/m 2019 waren er formeel nog geen verplichtingen vastgelegd, maar lineaire interpolatie tussen 2015 en 2020 leidt in de oude situatie tot een groei van 0,75 procent per jaar.

In de brief aan de Tweede Kamer van 6 september 2013 (Kamerstukken II, 2013/14, 32 813, nr. 57) is aangegeven dat het bijmengpercentage voor 2015 vastgesteld wordt op 6,25%. Het resultaat van de bijmengverplichting 2013 is nog niet bekend. De Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) rapportage daarover wordt in de zomer van 2014 verwacht en naar de Tweede Kamer verzonden.

Het uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar grotendeels conform de verwachtingen zoals gemeld in de begroting. In de begroting is aangekondigd dat voor de zomer van 2013 de Roadmap klimaat naar de Tweede Kamer wordt verzonden. Door de koppeling met het SER-Energieakkoord voor duurzame groei, die begin juli 2013 is gesloten, is de Klimaatagenda «weerbaar, welvarend en groen» (voorheen Roadmap klimaat) uiteindelijk op 4 oktober 2013 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2013/14, 32 813, nr. 70). Deze agenda gaat verder dan het SER akkoord dat zich vooral op 2020 richt. De Klimaatagenda richt zich op concrete doelen, ambities voor 2030 en verder, richt zich zowel op mitigatie (vermindering broeikasgassen) als adaptatie (aanpassen aan klimaatverandering)en richt zich op dwarsdoorsnijdende maatregelen (materiaal- en grondstoffen en biobased economy) en sectoren die niet door de SER gedekt worden (landbouw, overige broeikasgassen).

Op twee dossiers van dit artikel zijn er afwijkingen te constateren. Deze zijn:

• • Het geheel herziene pakket aan regelgeving voor het systeem van broeikasgasemissiehandel (ETS) is in werking voor de periode tot en met 2020. De allocatie van emissierechten voor bedrijven voor deze periode is in 2013 afgerond. Voor de structurele versterking van het ETS is een breed gedragen Nederlandse inzet geformuleerd. De inzet is er op gericht om per 2020 het verbeterpakket in het EU/ETS te implementeren.

• • Door vertraging van het uitbrengen van het groenboek «een 2030 raamwerk voor klimaat- en energiebeleid» door de Europese Commissie (maart 2013) en definitieve besluitvorming over het SER-energieakkoord voor duurzame groei van begin juli 2013 is de afspraak om de Kamer eind 2012 te informeren over het pakket van maatregelen waarmee de 2030 broeikasgasdoelstelling gerealiseerd zou kunnen worden, niet gehaald. De Kamer is hierover geïnformeerd door de uitgekomen klimaatagenda «weerbaar, welvarend en groen» waarin het pakket van maatregelen is aangegeven (oktober 2013) en via de kabinetsreactie op het groenboek (Kamerstukken II, 2013/14, 22 112, nr. 1756).

In 2013 zijn de volgende beleidsdoorlichtingen/evaluaties naar de Tweede Kamer gezonden met betrekking op dit artikel:

Mia/Vamil: het evaluatierapport is op 17 september 2013 verzonden aan Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2013/14, 33 752, nr. 5). In het rapport wordt geconcludeerd dat de investeringen op de milieulijst voldoen aan de criteria die worden gesteld en daarmee bijdragen aan de doelstelling van de regering. Ook geconstateerd is dat de Mia en de Vamil qua aard van de gemiddelde investering en qua gebruikers naar elkaar toe zijn gegroeid. Het kabinet neemt de twee aanbevelingen over te weten, het voortzetten op de huidige wijze van monitoren van het budget en te blijven aansluiten op de prioriteiten in het milieubeleid inclusief aansluiting van de industriële sector. Daarnaast het starten van een onderzoek naar het samengaan of integratie of varianten daarvan tot verdere efficiencyverbetering.

Parlementair onderzoek kosten en effecten klimaat- en energiebeleid: de Tweede Kamer heeft op eigen initiatief een parlementair onderzoek in 2012 laten uitvoeren naar de kosten en effecten van klimaat- en energiebeleid (Kamerstukken II, 2012/13, 33 193, nr. 4). Het kabinet heeft op 6 maart 2013 haar reactie gegeven op de bevindingen uit het rapport (Kamerstukken II, 2012/13, 33 193, nr. 7). De bevindingen hebben een rol gespeeld bij het opstellen van de Klimaatagenda.

19.01 Klimaat

19.01.01 Opdrachten (ad 1)

19.01.02 Subsidies (ad 2)

In 2013 zijn betalingen verricht op eerder verstrekte subsidies in het kader van (lokale) klimaatinitiatieven, duurzame mobiliteit en milieutechnologie. De verschillen tussen begroting en realisatie zijn te verklaren door onder andere de budgetverlaging (€ 1,4 miljoen) bij 1^e suppletoire begroting 2013. Dat was mogelijk omdat betalingen in eerdere jaren verrekend konden worden met de toezegging voor het jaar 2013. Per saldo is hiermee het uitgavenbudget uitgekomen op € 3,2 miljoen en is sprake van een onderuitputting van dit budget met € 1,6 miljoen. De oorzaak hiervan is vertraging van facturering bij lopende verplichtingen.

19.01.03 Bijdrage aan agentschappen

Nederlandse Emissieautoriteit (NEa)

Aan de NEa zijn middelen ter beschikking gesteld voor de uitvoering van alle (deels wettelijk vereiste) werkzaamheden in het kader van emissiehandel, alsmede het register voor biobrandstoffen.

Koninklijk Meteorologisch Instituut (KNMI) (ad 3)

Aan het KNMI zijn middelen ter beschikking gesteld voor diverse werkzaamheden in het kader van klimaatonderzoek en het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). De benodigde middelen zijn binnen de budgettaire ruimte van dit artikel bij miljoenennota 2014 overgeheveld en als agentschapsbijdrage in 2013 aan het KNMI beschikbaar gesteld.

Rijkswaterstaat (RWS) (ad 4)

Aan RWS Leefomgeving zijn middelen ter beschikking gesteld voor de uitvoering van de klimaat- en energiegerelateerde onderdelen van Infomil (centraal punt voor bundeling en verspreiding van milieu wet- en regelgeving), alsmede voor programma’s in het kader van onder andere lokale klimaatinitiatieven, overige broeikasgassen, rijden op waterstof en monitoring duurzame mobiliteit. De benodigde middelen zijn binnen de budgettaire ruimte van dit artikel bij miljoenennota 2014 overgeheveld en als agentschapsbijdrage in 2013 aan RWS beschikbaar gesteld.

19.02 Internationaal beleid, coördinatie en samenwerking

19.02.01 Opdrachten (ad 5)

Voor de uitvoering van het Clean Development Mechanism (CDM) zijn een aantal jaren geleden met (inter-)nationale instellingen overeenkomsten afgesloten. Deze instellingen hebben in opdracht van het Ministerie van IenM, voor de levering van emissierechten (CER’s), in 2013 aankopen gedaan waarmee Nederland een deel van de verplichtingen onder het Kyoto Protocol kan nakomen.

Als uitvloeisel van de ontwikkeling naar kerndepartementen heeft IenM de beleidsuitvoering uitbesteed aan het AgentschapNL (uitvoering van subsidieregelingen en ander beleidsondersteunende werkzaamheden) en het RIVM (uitvoering van wettelijke taken en beleidsonderbouwend onderzoek). Hiervoor zijn bij 1^e suppletoire begroting vanuit diverse artikelen voor de uitvoering van werkzaamheden in 2013 door RIVM en AgentschapNL middelen naar 19.02.01 overgeboekt. Dit verklaart het verschil in de tabel budgettaire gevolgen van beleid (ad 5). De uitgaven worden op dit artikel verantwoord omdat de opdrachtverlening aan deze uitvoeringsorganisaties centraal wordt gecoördineerd. Doel hiervan is het verbeteren van het overzicht van de totale opdracht, kwaliteitsverbetering van het gehele opdrachtproces en het terugdringen van de administratieve lasten.

Overige opdrachten (ad 6)

Het verschil in de overige opdrachten wordt met name verklaard door:

• • Een neerwaartse bijstelling van het Interreg-budget: bij 1^e suppletoire begroting 2013 is in verband met aanpassing van het kasritme het budget met € 1,5 miljoen verlaagd en naar latere jaren doorgeschoven. Daarnaast was rekening gehouden met een terugvordering door de Europese Commissie op de programma’s die geheel op de projecten teruggevorderd kan worden. Deze discussie is nog niet afgerond, zodat ook nog geen (eventuele) terugbetaling heeft plaatsgevonden.

• • Door het niet aanwenden van een reservering van € 0,3 miljoen voor Galileo supervisory authority en door vertraging van geplande projecten is bij 2^e suppletoire begroting 2013 in HGIS-kader € 0,6 miljoen naar de begroting van het Ministerie van Buitenlandse Zaken teruggeboekt.

• • Een deel van het budget voor de overige opdrachten is overgeheveld naar het budget voor AgentschapNL (€ 0,8 miljoen) en RWS (€ 0,135 miljoen).

• • Aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken is bij Miljoenennota 2014 € 0,15 miljoen overgeheveld als bijdrage voor het IRC International Water and Sanitation Centre te Delft.

Naast bovengenoemde opdrachten zijn in 2013 nog opdrachten verleend voor activiteiten in het kader van internationale diplomatie waaronder het uitvoeren van bedrijfslevenmissies naar Myanmar, Rusland en Vietnam en het ondersteunen en faciliteren van de delegaties bij internationale bijeenkomsten waaronder de klimaatconferentie in Polen en de Aarhus-conferentie die in 2014 in Nederland wordt georganiseerd.

19.02.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 7)

De fusie van VROM en VenW tot het Ministerie van IenM heeft geleid tot een heroverweging van de uitvoeringstaken van IenM bij AgentschapNL. In 2013 is een aantal taken en de daarbij behorende medewerkers overgedragen aan Rijkswaterstaat, in de nieuwe Unit voor de Leefomgeving. Taken die zijn overgeheveld zijn onder andere Bodem+, kenniscentrum Infomil, de sectoren Materialen & Milieu en Mobiliteit & Ruimte. De uitvoering van IenM subsidieregelingen en financiële instrumenten gericht op het bedrijfsleven is bij AgentschapNL gebleven. Het kasbudget voor de uitvoering van de overgedragen taken (€ 0,3 miljoen) was geraamd bij 19.02.01 AgentschapNL en zijn bij Miljoenennota 2014 als agentschapsbijdrage aan Rijkswaterstaat, Unit Leefomgeving overgedragen. Dit verklaart het verschil.

19.02.05 Bijdrage aan internationale organisaties

Op grond van internationale verdragen, internationale afspraken en contributieverplichtingen zijn in 2013 aan (inter-)nationale organisaties de volgende bijdragen van meer dan € 0,1 miljoen betaald.

Ontvangsten (ad 8)

Dit betreft de ontvangsten in het kader van de Emission Trade System (ETS) veilingopbrengsten. Door een wijziging in de Eurostatregels (waarbij feitelijke ontvangsten voorlopen op de geraamde opbrengsten) is uiteindelijk meer ontvangen dan op de begroting was geraamd.