De overheid biedt een financiële tegemoetkoming aan ouders of verzorgers voor de kosten van kinderen.

De overheid biedt ouders of verzorgers een financiële tegemoetkoming voor de kosten voor verzorging en opvoeding van kinderen op grond van de Algemene kinderbijslagwet (AKW) en de kinderbijslagvoorziening BES (Caribisch Nederland). Gezinnen met een laag of middeninkomen komen daarnaast in aanmerking voor een tegemoetkoming op grond van de Wet op het kindgebonden budget (WKB).

De Minister van Financiën is verantwoordelijk voor de rechtmatige, doelmatige en doeltreffende uitvoering van de WKB door de Belastingdienst.

Verhoging basiskinderbijslag en extra tegemoetkoming kinderbijslag

Per 1 januari 2019 is de basiskinderbijslag (Stb. 2018, 478) conform regeerakkoord met € 88,75 per jaar verhoogd om gezinnen extra te ondersteunen en de inkomenspositie van gezinnen structureel te verbeteren. Daarnaast is ook de extra tegemoetkoming AKW verhoogd met € 88,75 per jaar. Dit extra bedrag aan kinderbijslag wordt toegekend aan ouders met een thuiswonend gehandicapt kind die tevens alleenstaande of alleenverdienende ouder zijn.

Aanpassing voorwaarden extra tegemoetkoming kinderbijslag

In de Verzamelwet SZW 2019 (Tweede Kamer, 2018-2019, 34 977, nr. 2) is geregeld dat per 1 januari 2019 de voorwaarden zijn verruimd om in aanmerking te kunnen komen voor de extra tegemoetkoming AKW bij thuiswonende kinderen wegens intensieve zorg. Hierdoor kan een ouder, die gedurende een gedeelte van het jaar alleenstaand is, recht verkrijgen op het extra bedrag aan kinderbijslag.

Aanpassing voorwaarden kinderbijslag voor 16- en 17-jarigen

De eisen die in de kinderbijslag worden gesteld aan 16- en 17-jarigen vervallen per 1 januari 2020. Het gaat om de bijverdiengrens en het verlies van het recht op tegemoetkomingen wanneer het kind gaat studeren aan het hoger onderwijs. Door het vervallen van deze eisen behouden 16- en 17-jarigen het recht op kinderbijslag en kindgebonden budget. Dit is geregeld via een amendement op de Verzamelwet SZW 2020 (Tweede Kamer, 2019–2020, 35 275, nr. 2).

Verhoging inkomensgrens kindgebonden budget voor paren

In 2019 heeft de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel plaatsgevonden voor de verhoging van de inkomensgrens voor paren voor het kindgebonden budget, conform regeerakkoord, om ouders met middeninkomens extra te ondersteunen (Tweede Kamer, 2017-2018, 35 010, nr 2). Het kindgebonden budget voor paren met middeninkomens gaat vanaf 2020 met bijna € 500 miljoen omhoog. Hierdoor krijgen meer ouderparen recht op kindgebonden budget en zal een deel van de ouderparen die al kindgebonden budget ontvingen een hoger bedrag ontvangen. De eerste verstrekking van het (aangepaste) voorschot op grond van dit wetsvoorstel vond plaats in december 2019.

WKB-herstelactie

Begin 2019 is de Tweede Kamer geïnformeerd over een omissie in de uitvoering van het kindgebonden budget (Tweede Kamer, 2018-2019, 35 010, nr. 6). Dit betreft de toekenning aan ouders die hernieuwd recht hadden op kindgebonden budget, na dit recht eerder verloren te hebben. De aanvraag van deze ouders had automatisch opnieuw moeten worden opgestart, maar hierin voorzag het systeem van Belastingdienst/Toeslagen niet. Ouders krijgen over die jaren in totaal € 420 miljoen kindgebonden budget nabetaald. De omissie in het systeem is medio 2019 verholpen en in de tweede helft van 2019 heeft circa 1/3 van de herstelbetalingen plaatsgevonden. De herstelactie loopt door in 2020.

Verhoging kinderbijslagvoorziening (KBV) BES

In de voortgangsrapportage ijkpunt bestaanszekerheid Caribisch Nederland (Tweede Kamer, 2018-2019, 35 000 IV, nr. 61) heeft het kabinet een volgende stap aangekondigd om de inkomenspositie van inwoners van Caribisch Nederland te verbeteren. Het gaat om een verhoging van de KBV per 1 januari 2020 voor Bonaire, Saba en Sint Eustatius met $ 20 per maand.

Vervolgonderzoek beleidsdoorlichting

In navolging van de Beleidsdoorlichting van artikel 10 Tegemoetkoming ouders (Tweede Kamer, 2018–2019, 30 982, nr. 46) zijn een aantal vervolgonderzoeken aangekondigd. Uit het nadere onderzoek (Eerste Kamer, 2019-2020, 35 010, M) blijkt dat het stelsel een goede balans kent tussen de hoogte van de tegemoetkoming en het beperken van het risico op armoede. De vervolgonderzoeken naar de regelingen dubbele kinderbijslag intensieve zorg en om onderwijsredenen zijn gestart. Daarnaast wordt er samen met de SVB en de Belastingdienst/Toeslagen gekeken naar de internationale uitvoering. De uitkomsten hiervan worden in 2020 verwacht.

Inkomensoverdrachten

Algemene Kinderbijslagwet (AKW)

De AKW biedt ouders een tegemoetkoming in de kosten die het opvoeden en verzorgen van kinderen onder de 18 jaar met zich meebrengt. De AKW wordt uitgevoerd door de SVB.

De uitkeringslasten AKW komen € 68 miljoen hoger uit dan begroot. In de begroting 2019 was nog gerekend in prijzen 2018. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 66 miljoen) is de realisatie € 2 miljoen hoger dan begroot.

Het aantal gezinnen en telkinderen met kinderbijslag is licht hoger uitgekomen dan de stand uit de begroting 2019.

De kerncijfers op het gebied van preventie zijn licht gedaald ten opzichte van voorgaande jaren. Het aantal geconstateerde overtredingen en het benadelingsbedrag is in 2019 sterk toegenomen. Dit komt doordat de handhaving op het inkomen van kinderen van 16 en 17 jaar in 2018 tijdelijk heeft stilgelegen. De SVB heeft dit in 2019 met terugwerkende kracht weer opgepakt (Tweede Kamer, 2018–2019, 26 448, nr. 608). Daarnaast heeft de verhoging van de stagevergoeding tot het minimumloon voor BOL en BBL leerlingen een verhogend effect. Hierdoor komen zij eerder boven de bijverdiengrens uit. In 95% van de geconstateerde overtredingen gaat het overigens om een waarschuwing. De bijverdiengrens is daarnaast per 01-01-2020 afgeschaft (Tweede Kamer, 2019–2020, 35 275, nr. 2). De incassoratio met betrekking tot terugvorderingen in cohort 2019 bedraagt 32%. Dit is een lichte daling ten opzichte van 2018 (34%).

Kinderbijslagvoorziening BES

De kinderbijslagvoorziening BES biedt ouders en verzorgers die op Bonaire, Sint Eustatius en Saba wonen een tegemoetkoming voor de kosten van opvoeding en verzorging van kinderen die nog geen 18 jaar zijn. De kinderbijslagvoorziening BES wordt uitgevoerd door de RCN-unit SZW namens de Minister van SZW.

De uitgaven aan de Kinderbijslagvoorziening zijn € 0,4 miljoen hoger dan begroot. Dit hangt voornamelijk samen met een hoger aantal uitkeringen dan bij begroting is geraamd (zie ook tabel 72). De toename is een gevolg van de extra inzet die de RCN-unit SZW heeft gepleegd om rechthebbenden aan te moedigen een aanvraag te doen.

Wet op het kindgebonden budget (WKB)

Het kindgebonden budget (WKB) is een inkomensafhankelijke tegemoetkoming van de overheid in de kosten van kinderen voor gezinnen tot een bepaald inkomen en vermogen. De WKB wordt uitgevoerd door Belastingdienst/Toeslagen. Indien sprake is van een aanvulling op buitenlandse gezinstoeslagen, is de SVB verantwoordelijk voor de uitbetaling van de WKB.

De uitkeringslasten WKB komen € 147 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 35 miljoen) is de realisatie € 112 miljoen hoger dan begroot. De belangrijkste verklaring hiervoor is de WKB-herstelactie. Bij het opstellen van de begroting was nog geen rekening gehouden met de uitgaven voor de WKB-herstelactie. Hiervoor is in 2019 € 160 miljoen uitgekeerd. Indien hiervoor gecorrigeerd wordt vallen de uitkeringslasten € 48 miljoen lager uit dan begroot.

De € 48 miljoen lagere uitkeringslasten zijn het gevolg van meerdere oorzaken. De Belastingdienst weet steeds beter op voorhand het inkomen van ouders in te schatten en stelt dit meerdere keren per jaar bij. Hierdoor sluiten de toeslagvoorschotten steeds beter aan bij het uiteindelijke recht dat ouders hebben. Hierdoor wordt aan de voorkant minder uitgekeerd (- € 40 miljoen). Het definitieve recht van ouders over 2019 komt daarentegen wel hoger uit dan begroot (+ € 5 miljoen). Verder valt het voorschot dat in december 2019 wordt uitgekeerd voor januari 2020 lager uit (- € 10 miljoen). De overige lagere uitgaven (- € 3 miljoen) wordt verklaard door overige effecten zoals lagere uitgaven aan WKB in het buitenland.

De kerncijfers WKB komen hoger uit dan begroot. Dit komt doordat in de begroting 2019 nog geen rekening was gehouden met de WKB-herstelactie. In 2019 zijn hierdoor in totaal 51 duizend huishoudens hersteld. Dit aantal zal nog oplopen naarmate de herstelactie vordert (2020). Het aantal kinderen stijgt sterker dan het aantal huishoudens omdat er gemiddeld meerdere kinderen per huishouden zijn. Daarnaast is het aantal kinderen per huishouden binnen de herstelgroep nog iets hoger dan gemiddeld in de WKB. De stijging van het aantal alleenstaanden is naar verhouding laag ten opzichte van de stijging van het aantal huishoudens. Dit komt doordat in de herstelactie relatief weinig alleenstaanden zitten.

Ontvangsten

De ontvangsten betreffen grotendeels de ontvangsten ten gevolge van terugvorderingen van het kindgebonden budget. Wanneer het voorschot WKB dat ouders ontvangen groter is dan hun definitieve recht worden terugvorderingen ingesteld.

De ontvangsten WKB komen € 32 miljoen lager uit dan begroot. Dit is grotendeels het gevolg van lagere terugontvangsten over de toeslagjaren 2017 en 2018. Dit hangt samen met wijzigingen die de Belastingdienst heeft doorgevoerd, die gericht zijn op het terugdringen van terugvorderingen (zie toelichting bij uitgaven).