De algemene doelstelling is een effectieve Europese samenwerking om de Europese Unie en haar lidstaten zo vreedzaam, welvarend en sterk mogelijk de toekomst in te loodsen. Europa is essentieel voor onze welvaart, vrijheid en veiligheid. Een actieve opstelling van Nederland in het Europese besluitvormingsproces en in de bilaterale relaties met Europese partners is dan ook in het directe belang van Nederlandse burgers en bedrijven. Door consequent en constructief optreden kan Nederland zijn invloed binnen de Europese Unie vergroten. Zo kan Nederland mede vorm geven aan ontwikkelingen in Europa die direct van invloed zijn op onze economische, sociale en politieke toekomst.

Binnen de Europese Unie wordt gewerkt aan economische groei, werkgelegenheid, gezonde overheidsfinanciën van de lidstaten en toekomstbestendige Europese samenwerking gericht op hoofdzaken en toegevoegde waarde. Daarnaast zullen het uittredingsproces van het Verenigd Koninkrijk, de Europese migratieproblematiek en de (aanloop naar) onderhandelingen over een nieuw meerjarig financieel kader de aandacht vragen. Tot slot zet Nederland zich in voor effectief extern beleid, inclusief een versterkt gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid.

De Staat van de Unie bevat de geïntegreerde visie van de regering op de Europese samenwerking en de rol van Nederland daarbij.

De Minister van Buitenlandse Zaken is verantwoordelijk voor:

Aanvankelijk werd verwacht dat COVID-19 ook in 2022 een grote stempel zou zetten op de bilaterale relaties en internationale verhoudingen (Begroting 2022, p.8). De COVID-19-pandemie bevindt zich sinds het voorjaar van 2022 echter in een duidelijk andere, endemische fase, waarbij het virus een blijvende maar aanzienlijk minder grote indruk achterlaat op het werk van BZ. Daarom zijn sinds het voorjaar van 2022 de COVID-19-crisisstructuren binnen BZ afgeschaald en zijn internationale overlegstructuren (zoals de Cross-Border Taskforce COVID-19) tijdelijk gestopt. Wat betreft de Nederlandse inzet om zoveel mogelijk COVID-19 afspraken in EU-verband te maken: In 2022 werd hier eenmalig vanaf geweken door enkele lidstaten met het unilateraal beëindigen van EU-brede inreisverboden.

De Europese Vredesfaciliteit bleek cruciaal in de reactie van de Europese Unie op de Russische agressie tegen Oekraïne. Vanuit dit mechanisme is in 2022 EUR 3 miljard beschikbaar gesteld voor de levering van lethale en niet-lethale militaire steun aan de Oekraïnse strijdkrachten. Eind 2022 hebben de EU-lidstaten besloten de begroting van de EPF aan te vullen met EUR 2 miljard (in 2018 prijzen, conform Europese begrotingssystematiek), om ruimte te creëren voor additionele steun aan Oekraïne en om EPF-steun aan andere partners en EU-missies en operaties te kunnen continueren.

Ook dit jaar heeft Nederland zich ingespannen voor een integrale Europese aanpak binnen het kader van het Pact voor Asiel en Migratie. Na het eerder vastlopen van de onderhandelingen over het gehele pakket, heeft het kabinet het initiatief van het Frans voorzitterschap om een stap-voor-stapaanpak te hanteren dan ook zeer verwelkomd. Dat de afronding van de eerste stap afgelopen zomer resulteerde in een Raadspositie op de Eurodac- en screeningsverordening is een belangrijke stap voorwaarts. Beide voorstellen dragen bij aan robuuste grens- en registratieprocedures en zijn in de huidige geopolitieke context essentieel om de EU weerbaarder te maken.

Verplichtingen

De mutaties in het verplichtingenbudget lopen parallel aan de mutaties op de uitgaven, die hieronder worden toegelicht.

Uitgaven en ontvangstenArtikelonderdeel 3.1 en 3.10

Bovenstaande tabel geeft een overzicht van alle mutaties die in 2022 hebben plaatsgevonden in het kader van de EU-afdrachten. De EU afdrachten (art 3.1) en de ontvangsten (art 3.10) samen bepalen de netto afdrachten aan de EU. Afwijkingen op totaalbedragen ten opzichte van de tabel budgettaire gevolgen van beleid kunnen ontstaan door toepassing van voorschriften op afrondingen.

Hieronder worden de mutaties kort toegelicht. Voor een uitgebreidere toelichting verwijzen we naar de betreffende begrotingsstukken.

Bij de eerste suppletoire begroting heeft een aantal correcties op de raming van 2022 plaatsgevonden. Hieronder worden de belangrijkste genoemd. De eerste is een correctie in de afrekening van de zesde aanvullende EU-begroting, DAB 6 (Draft Amending Budget, EUR -1,0 miljoen). Deze betalingen zijn over de jaargrens heen geschoven en het budgettaire kaseffect is daardoor niet in 2021, maar in 2022 neergeslagen. Er heeft tevens een nacalculatie over de periode 2017-2020 (EUR 86,6 miljoen) plaatsgevonden. Daarnaast is het surplus van de Europese begroting 2021 (EUR -189,9 miljoen) verwerkt, de lumpsumkorting die Nederland ontvangt op de bni-afdracht geactualiseerd en de bijdrage van het Verenigd Koninkrijk aan de EU-begroting (EUR 2,7 miljoen) aangepast. Als laatste zijn de invoerrechten geactualiseerd om te corrigeren voor het onbedoelde saldo-effect dat gedurende het jaar optreedt (EUR 1,1 miljard) en hebben er twee nabetalingen van in totaal EUR 18,1 miljoen bruto (EUR 14,5 miljoen netto) plaatsgevonden voor de invoerrechten.

Bij de Miljoenennota 2023 is tevens een aantal correcties op de raming doorgevoerd. De eerste betreft de jaarlijkse technische aanpassing van de Europese Commissie (EUR 94,1 miljoen). De tweede betreft de effecten van de Lenteraming van de Europese Commissie op de bni-afdracht, btw-afdracht, invoerrechten en plasticafdracht, de overige inkomsten van de EU-begroting en de bijdrage van het VK aan de EU-begroting (EUR -118 miljoen). De derde betreft een nabetaling van EUR 122 miljoen bruto (EUR 96,9 miljoen netto) naar aanleiding van de inspectie door de Europese Commissie over de Nederlandse boekhouding van de invoerrechten. Deze middelen zijn na aftrek van de perceptiekostenvergoeding overgeheveld vanaf de reservering op de aanvullende post naar de BZ-begroting. Tot slot zijn de invoerrechten geactualiseerd om te corrigeren voor het onbedoelde saldo-effect dat gedurende het jaar optreedt.

Bij de tweede suppletoire begroting is de raming aangepast wegens een nabetaling van EUR 134,6 miljoen bruto (EUR 103,9 miljoen netto), naar aanleiding van de inspectie door de Europese Commissie van de Nederlandse boekhouding van de invoerrechten. Daarnaast worden naar aanleiding van de actualisatie van de inkomstenraming bij de Najaarsnota 2022 de uitgaven op de invoerrechten verhoogd met EUR 352 miljoen.

Tenslotte zijn bij Slotwet de realisaties over 2022 verwerkt. De uiteindelijke gerealiseerde uitgaven komen EUR 581 miljoen lager uit dan geraamd bij de tweede suppletoire begroting. Dit wordt deels veroorzaakt doordat Nederland de EU-afdrachten raamt op het jaarlijkse uitgavenplafond uit het MFK 2021-2027, inclusief de speciale instrumenten die boven dit plafond worden gefinancierd. Van dit totale uitgavenplafond is er minder uitgegeven op EU-niveau dan geraamd. Naar verwachting worden deze middelen bij de technische aanpassing in juli 2023, conform afspraken in het MFK, toegevoegd aan de plafonds voor 2023 en 2024. Dit betekent dus dat ceterus paribus de bni-afdracht in 2023 en 2024 zal stijgen. Over de gehele MFK-periode leidt dit echter niet tot een hogere afdracht van Nederland aan de EU. Daarnaast is de realisatie van de invoerrechten lager dan de raming bij de tweede suppletoire begroting. De gerealiseerde ontvangsten (perceptiekostenvergoeding en overige ontvangsten) komen EUR 71,4 miljoen lager uit dan geraamd. Per saldo komen de totale afdrachten lager uit dan geraamd in de tweede suppletoire begroting (circa EUR -509,6 miljoen).

Artikelonderdeel 3.2Zoals gemeld in de eerste suppletoire begroting valt de Nederlandse bijdrage aan het Europees Ontwikkelingsfonds voor 2022 lager uit op basis van een geactualiseerde raming van de Europese Commissie. Daarnaast vond in 2022 een verrekening plaats met een teruggave van resterende middelen uit het 8e en 9e EOF.

Artikelonderdeel 3.3 De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 3.3 Een hechtere Europese waardengemeenschap valt ten opzichte van de vastgestelde begroting 2022 EUR 1,6 miljoen hoger uit. Deze stijging is het gevolg van een verhoogde contributie aan de Raad van Europa om het wegvallen van de jaarlijkse bijdrage van Rusland te compenseren en is reeds toegelicht in de tweede suppletoire begroting.

Artikelonderdeel 3.5De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 3.5 Europese Vredesfacilteit valt ten opzichte van de vastgestelde begroting 2022 EUR 5,6 miljoen hoger uit. In de eerste suppletoire begroting is deze bijstelling al vermeld: omdat een deel van de middelen voor de Europese Vredesfaciliteit niet kon worden uitgegeven in 2021 zijn deze als eindejaarsmarge doorgeschoven naar 2022.