Voorkomen dat burgers (opnieuw) dader of slachtoffer worden van criminaliteit, volwassenen en kinderen beschermen die vanwege de kwetsbare positie waarin zij verkeren bedreigd of verleid worden door (herhaalde) criminaliteit of die bedreigd worden in hun ontwikkeling en bewerkstelligen dat met een straf genoegdoening wordt geboden aan het slachtoffer en aan de samenleving als geheel.

Het borgen van de veiligheid door de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties, het bevorderen van het nemen van preventieve maatregelen door burgers en bedrijven, het versterken van de positie van slachtoffers, het beschermen van jeugdigen die in hun ontwikkeling worden bedreigd in de opvoed- en leefsituatie en het realiseren van een effectieve aanpak van jeugdcriminaliteit en geweld in huiselijke kring.

De Minister voor Rechtsbescherming heeft verantwoordelijkheden ten aanzien van preventie, tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties23 , slachtofferzorg en jeugdbescherming en jeugdsancties.

Met betrekking tot slachtofferbeleid draagt de Minister voor Rechtsbescherming beleidsverantwoordelijkheid voor de zorg – in brede zin – aan slachtoffers en nabestaanden die getroffen zijn door een strafbaar feit, en is verantwoordelijk voor de uitvoering van het slachtofferbeleid. Ook heeft hij een financierende rol op het gebied van slachtofferzorg.

Met onderstaande activiteiten is verder gewerkt aan het behalen van de algemene doelstellingen op de gebieden van preventie, tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties, slachtofferzorg en jeugdbescherming en-sancties.

Voorkomen

Projecten voor preventie

Het programma ‘Preventie met Gezag’ is in het leven geroepen om te verhinderen dat kwetsbare jongeren verder afglijden in de criminaliteit. In 2023 is dit programma uitgebreid naar twaalf extra gemeenten, waarin wordt samengewerkt met justitiële en lokale partners om preventie, repressie een re-integratie mogelijk te kunnen maken. De Tweede Kamer is hier in 2023 meermaals over geïnformeerd.

Jeugdcriminaliteit

Samen met ketenpartners herijkten we de normen voor doorlooptijden in de jeugdstrafrechtketen (af te ronden in 2024).

Genoegdoening

DJI

In het gevangeniswezen ontstond gedurende 2023 capaciteitsdruk. Samen met DJI en andere organisaties is gewerkt aan maatregelen om een capaciteitstekort zoveel mogelijk te voorkomen en de beschikbare capaciteit optimaal te benutten.

Beschermen

Forensische zorg

In 2023 is er conform de hoofdlijnen van de bestuurlijke agenda gefocust op doelmatigheid en doeltreffendheid van de forensische zorg, om te zorgen dat iedere patiënt op de juiste plek verblijft en om de kwaliteit te borgen. Samen met het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zorgt JenV ervoor dat de politie, de GGZ en gemeenten intensiever samen werken zodat personen met verward gedrag passende zorg en ondersteuning krijgen en niet onnodig met politie en justitie in aanraking komen.

Slachtofferzorg

In 2023 is de ‘Meerjarenagenda Slachtofferbeleid 2022-2025’ uitgevoerd, waardoor beter uitvoering gegeven kon worden aan slachtofferrechten. Zo is het Centraal Justitieel Incassobureau gestart met het informeren van slachtoffers in de tenuitvoerlegging, zijn de knelpunten in de gegevensdeling tussen het OM en Slachtofferhulp Nederland weggehaald en is er een landelijke werkwijze ingevoerd welke moet voorkomen dat nabestaanden bij het overlijden van een dierbare door een misdrijf worden geconfronteerd met de schoonmaakkosten van de woning.

Jeugd

Het programma ‘Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming’ is in 2023 door middel van elf proeftuinen volledig op stoom gekomen. Uit de resultaten is gekomen dat een stelselwijziging nodig is voor het verbeteren en vereenvoudigen van de jeugdbeschermingsketen, waar in 2023 de voorbereidingen voor zijn gestart. Tevens is een onafhankelijke adviescommissie ingesteld voor het verbeteren en borgen van de rechtsbescherming van ouders en kinderen in het vernieuwde stelsel.

Samen met het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en partners in het veld is een Hervormingsagenda Jeugd tot stand gebracht. Deze agenda loopt tot 2028 en richt zich op betere beschikbaarheid van jeugdhulp en grotere financiële duurzaamheid.

In 2023 is op basis van de Tijdelijke wet uitwisseling persoonsgegevens UHP KOT de koppeling afgerond van erkend gedupeerden met persoonsgegevens van kinderen waarvoor een verzoek tot uithuisplaatsing is gedaan. Aan de 1.878 ouders die hier uit zijn gekomen is een persoonlijke brief gestuurd met informatie over beschikbare ondersteuning. Dit heeft tot 223 extra aanmeldingen geleid bij het Ondersteuningsteam.

Verplichtingen

Het verschil van € 269 mln. wordt voor een bedrag van € 183 mln. toegelicht bij de uitgaven. Het overige verschil van € 86 mln. bestaat met name uit hogere verplichtingen voor meerjarige bijdragen aan gemeenten in het kader van Preventie met Gezag op het subartikel aanpak criminaliteitsfenomenen en verplichtingen voortvloeiend uit de beschikking voor 2024 aan Reclassering Nederland en Slachtofferhulp Nederland. Ten aanzien van Forensische Zorg is het verplichtingenbudget bij een overboeking binnen de Rijksbegroting te veel verlaagd.

34.1 Apparaatsuitgaven Raad voor de Kinderbescherming

De Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) heeft de taak om kinderen te beschermen indien de ontwikkeling van het kind in gevaar komt. De Raad voor de Kinderbescherming heeft een taak op terrein van bescherming, gezag en omgang, straf en adoptie. De meerjarige productie van de Raad voor de Kinderbescherming is weergegeven in onderstaande tabel.

De Raad voor de Kinderbescherming heeft circa € 22,1 mln. meer uitgegeven dan geraamd in de begroting, waarvan € 11,8 mln voor personele uitgaven en € 10, 3mln voor materiële uitgaven. De hogere uitgaven aan eigen personeel hebben verschillende oorzaken, zoals een hogere personeelsbezetting van € 9,5 mln ten gevolge van de aanpak van wachtlijsten en wachttijden binnen de Raad voor de Kinderbescherming, als ook vervanging voor langdurig zieken. Daarnaast was er sprake van bijstellingen in het kader van toekomstvaste IV.

34.2 Preventieve maatregelen

Dienst Justis

Met ingang van het begrotingsjaar 2023 is de systematiek van financieren gewijzigd. De uitvoeringskosten en de ontvangen leges van de producten van Justis worden niet langer verantwoord bij het agentschap, maar op het begrotingsartikel van de betreffende opdrachtgever. Voor de uitvoeringskosten ontvangt Justis een kostendekkende bijdrage van de opdrachtgever. Het verschil van € 5,9 mln. is het saldo van verschillende mutaties, waarvan de belangrijkste zijn een bijstelling i.v.m. een stijging van het aantal aanvragen VOG (€ 1,3 mln.) alsmede een correctieboeking met de andere opdrachtgever van Justis, te weten DGRR (€ 2,1 mln.). Een uitgebreidere toelichting is te vinden in de agentschapsparagraaf van de Dienst Justis.

34.3 Tenuitvoerlegging strafrechtelijke sancties

Bijdragen agentschappen

Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI)

Het verschil tussen de begrote en gerealiseerde bijdrage van ca. € 65 mln. bij het gevangeniswezen is het saldo van verschillende mutaties, waarvan de belangrijkste betrekking hebben op middelen ten behoeve van loon- en prijsbijstelling (ca. € 57,3 mln.) en intensivering op gebied van reïntegratie gedetineerden (€ 8,1 mln.). In de agentschapsparagraaf van DJI worden de capacitaire en financiële gevolgen verder toegelicht.

Het verschil tussen de begrote en gerealiseerde bijdrage van ca. € 64 mln. bij forensische zorg is eveneens het saldo van verschillende mutaties, waarvan de belangrijkste betrekking hebben op loon en prijsbijstelling (ca. € 76,8 mln.), capacitaire ontwikkelingen (PMJ, € -31,1 mln.), implementatie van het kwaliteitskader Forensische Zorg (€ 10 mln.), inzet op crisiscapaciteit Forensische zorg (€ 5 mln.) en een mutatie ten behoeve van tijdelijk loket patiëntgebonden coördinatiekosten (€ 2,4 mln.). In de agentschapsparagraaf van DJI worden de capacitaire en financiële gevolgen verder toegelicht.

Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB)

Het CJIB is het inning- en incassogezicht van de overheid en vervult een centrale rol bij de afhandeling van strafrechtelijke beslissingen. Daarnaast coördineert en informeert het CJIB binnen de executieketen. Hiermee levert het CJIB een belangrijke bijdrage aan het gezag van de overheid. In de agentschapsparagraaf van het CJIB is nadere informatie, zoals de productie­ gegevens, opgenomen.

De bijdrage aan CJIB is ten opzichte van de begroting bij suppletoire begrotingswetten verhoogd met € 13,7 mln. Dit betreft met name de verhoging vanwege loon- en prijsbijstelling (€ 9,9 mln.). Daarnaast verhogingen vanwege uitvoering wet S&B (€ 3,4 mln.) en diverse kleinere posten.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Reclasseringsorganisaties

De drie erkende reclasseringsorganisaties kennen vier hoofdproducten: adviezen, toezichten, electronische monitoring en werkstraffen. Het Ministerie financiert de drie erkende reclasseringsorganisaties voor deze producten op basis van prijs maal hoeveelheid. De geraamde en gerealiseerde productie over 2023 is weergegeven in onderstaande tabel.

De meeruitgaven op de artikelen voor de 3RO ad € 15 mln. worden voornamelijk verklaard uit de loon- en prijsbijstelling, die voor 2023 hoger was dan eerdere jaren en de hogere prijs per eenheid product is het gevolg van de toegepaste compensatie voor de loonbijstelling.

Opdrachten

Intra- en extramurale sanctie uitvoering

Onder dit artikel vallen opdrachten op het terrein van forensische zorg, intra- en extramurale sanctie uitvoering, verbetering van tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen en terugdringen van recidive. In zijn totaliteit waren de uitgaven op dit artikel € 71,4 mln. lager dan ten tijde van het opstellen van de begroting was geraamd. Dit had er vooral mee te maken dat de middelen voor het uitvoeren van de opdrachten uit het Coalitieakkoord aanvankelijk op dit artikel waren geboekt, maar in de loop van het jaar zijn toegekend aan de verschillende uitvoerende instanties. Zo is aan forensische zorg (voor zaken als verbetering van het kwaliteitskader, extra opvangcapaciteit en het programma ‘begrip op onbegrip’) circa € 30 mln. uitgegeven. Ook is circa € 11 mln. naar DJI gegaan voor onder meer re-integratie, nazorg en extra plekken op de terroristenafdeling. Voor de verdere implementatie van de wet Straffen en Beschermen is in 2023 circa € 8 mln. aan uitvoeringsorganisaties betaald. De opdrachten die vanuit dit artikel zijn betaald (per saldo € 9,1 mln.) betroffen zaken als onderzoeken en overige opdrachten op het terrein van intra- en extramurale sanctie uitvoering.

34.4 Slachtofferzorg

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Commissie Schadefonds Geweldsmisdrijven

De commissie Schadefonds Geweldsmisdrijven krijgt jaarlijks een bijdrage vanuit het Ministerie voor de bureaukosten. De bijdrage is gedurende het jaar opgehoogd voor met name de uitvoering van de tijdelijke regeling voor slachtoffers van geweld in de jeugdzorg.

Slachtofferhulp Nederland (SHN)

Slachtofferhulp Nederland biedt gratis juridische, praktische en emotionele ondersteuning aan slachtoffers, getuigen of nabestaanden na een misdrijf, verkeersongeluk of calamiteit.

Opdrachten

Slachtofferzorg

Het budget van het artikel slachtofferzorg is door middel van overboekingen ingezet ten behoeve van het onderdeel verschijningsplicht verdachten van de Wet Uitbreiding Slachtofferrechten, het programma Informeren en Raadplegen Slachtoffers in de tenuitvoerleggingsfase en voor de uitvoering van de Regeling voor Slachtoffers van Geweld in de Jeugdzorg.

Tegemoetkomingen Schadefonds Geweldsmisdrijven

Onder deze post zijn de financiële uitkeringen verantwoord voor slachtoffers die een opzettelijk geweldsmisdrijf hebben meegemaakt en hierdoor ernstig psychisch of fysiek letsel hebben opgelopen, nabestaanden van slachtoffers van een geweldsmisdrijf of dood door schulddelict en naasten van slacht­offers die door een geweldsmisdrijf ernstige en blijvende lichamelijke of psychisch letsel hebben opgelopen en deze schade niet op andere wijze vergoed krijgen. Deze tegemoetkomingen zijn verstrekt via het Schadefonds Geweldsmisdrijven. Het verschil tussen begroting en realisatie bij de uitkeringen SGM wordt met name veroorzaakt door de uitvoering van de tijdelijke regeling voor slachtoffers van geweld in de jeugdzorg door het SGM. De uitkeringen die SGM heeft verstrekt op grond van die regeling waren bij ontwerpbegroting 2023 nog niet voorzien.

Voorschotregeling en schadevergoedingsmaatregel

Indien de rechter een schadevergoedingsmaatregel oplegt is de voorschot­regeling van toepassing op zowel misdrijven als overtredingen. De voorschotregeling houdt in dat als de dader binnen acht maanden na het onherroepelijk worden van een vonnis niet (volledig) aan zijn betalings­verplichting jegens het slachtoffer heeft voldaan, de Staat het resterende bedrag uitkeert aan het slachtoffer. Het voorschot is gemaximeerd tot € 5000,-- maar ongemaximeerd voor slachtoffers van een gewelds- of zedenmisdrijf. De Staat zet vervolgens de inning op de dader voort. Als blijkt dat de vordering op de dader oninbaar is, komt het restant voor rekening van JenV.

34.5 Veiligheid Jeugd

Bijdragen Agentschappen

DJI-Jeugd

DJI zorgt voor de tenuitvoerlegging van straffen en vrijheidsbenemende maatregelen die na een beslissing van een rechter zijn opgelegd. Voor jeugdigen vindt deze tenuitvoerlegging plaats in een justitiële jeugdinrichting (JJI).

Het verschil tussen de begrote en gerealiseerde bijdrage (€ 20,8 mln.) wordt voornamelijk verklaard door  loon- en prijsbijstelling (ca. € 10,2 mln.), een aanvullende bijdrage ten behoeve van een intensivering op het aantal groepsleiders (€ 3,0 mln.) en een terugontvangen bijdrage van het Ministerie van OCW (ca. € 8,1 mln.). Dit laatste in verband met de sluiting van aan justitiële inrichtingen verbonden scholen, als gevolg van de reductie van de direct inzetbare capaciteit. In de agentschapsparagraaf van DJI worden de capacitaire en financiële gevolgen verder toegelicht.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdrage (LBIO)

Het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdrage verricht in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport wettelijke taken op het gebied van onderhoudsbijdragen (inning kinder- en partneralimentatie en inning internationale alimentatie).

De productiegegevens van het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdrage zijn volgend aan de instroom zoals die op het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdrage afkomt. Er is sprake van een licht dalende trend. Desondanks zijn de uitgaven van het LBIO hoger geweest dan oorsponkelijk begroot, dit komt met name door extra incidentele uitvoeringskosten voor de hersteloperatie van de toeslagenaffaire.

Bijdrage medeoverheden

Jeugdbescherming en jeugdsancties

Het verschil tussen begroting en realisatie wordt met name veroorzaakt door hogere uitgaven dan begroot voor Uithuisplaatsingen Kinderopvangtoeslag (UHP KOT).

BES Voogdijraad

De BES voogdijraad heeft civielrechtelijke en strafrechtelijke taken (onderzoeks- en adviestaken en rekestrerende taken en coördinatie bij strafzaken) die zij uitvoert in Caribisch Nederland, namelijk op Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Overige bijdragen medeoverheden

De onderuitputting houdt met name verband met het feit dat diverse bestedingen niet zijn verricht als bijdrage aan medeoverheden, maar als subsidie. Dit was met name het geval op het gebied van rechtsbescherming en UHP KOT.

Subsidies

Jeugdbescherming en jeugdsancties

De verschillen tussen begroting en realisatie op de onderdelen subsidies en opdrachten zijn ontstaan door een andere verdeling: minder uitgaven aan opdrachten, maar meer aan subsidies, zoals de verlenging van de subsidie aan het ondersteuningsteam UHP KOT. Daarnaast is er ook meer uitgegeven ten opzichte van de begroting, met name aanvullende subsidie voor de Gecertificeerde Instellingen (GI’s) ten behoeve van werkdrukverlaging en zij-instroom.

Overige subsidies

Hieronder is in 2024 voor € 7,5 mln. besteed, terwijl geen uitgaven waren begroot. De uitgaven waren grotendeels begroot op overige bijdragen medeoverheden. Dit houdt met name verband met subsidies op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling, rechtsbescherming en UHP KOT.

Opdrachten

Jeugdbescherming en jeugdsancties

De verschillen tussen begroting en realisatie op de onderdelen subsidies en opdrachten zijn ontstaan door een andere verdeling: minder uitgaven aan opdrachten, maar meer aan subsidies. Verder is er ook meer uitgegeven ten opzichte van de begroting, wat te maken heeft te maken met opdrachten op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling, programma Toekomstscenario, jeugdcriminaliteit en familierecht.

Ontvangsten

De belangrijkste structurele ontvangsten op dit artikel betreffen de ontvangen administratiekostenvergoedingen (voornamelijk op verkeersboetes). Met ingang van 2023 worden ook de ontvangen leges van de producten van de Dienst Justis op dit begrotingsartikel verantwoord. Dit zijn met name ontvangen leges n.a.v. aangevraagde en verstrekte Verklaringen Omtrent het Gedrag (VOG, ca. € 47 mln.).

Het verschil tussen de oorspronkelijke begroting en de realisatie van per saldo € 93,3 mln. is voornamelijk het gevolg van incidentele ontvangsten n.a.v. lagere vaststellingen van bijdragen over 2022 (€ 95,4 mln. van DJI en € 6,1 mln. van de 3 reclasseringsorganisaties), afdracht van het financieringsresultaat over 2022 (Dienst Justis € 6,4 mln.) en een lagere opbrengst aan administratiekosten CJIB (-€ 5,1 mln.), als gevolg van minder boetes dan geraamd.