Een veiligere samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

Opsporing en vervolging

De Minister heeft een regisserende rol. Zij is beleidsverantwoordelijk voor het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid en financiert daartoe onder andere het Openbaar Ministerie (OM) en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Het OM is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (Wet op de rechtelijke organisatie). Het voert het gezag over de opsporing door politie en bijzondere opsporingsdiensten, beslist over de vervolging van strafbare feiten en ziet erop toe dat de opgelegde straf naar behoren wordt uitgevoerd.

Veiligheid en lokaal bestuur

Op het gebied van veiligheid en lokaal bestuur heeft de Minister een stimulerende rol. Zij is belast met het ontwikkelen van visie, beleid en samenwerkingsvormen op het terrein van de bestuurlijke aanpak van onveiligheid, ondermijning en criminaliteit.

Inspanningen zijn er op gericht het lokaal bestuur en het bedrijfsleven zo effectief en efficiënt mogelijk in staat te stellen de veiligheid te vergroten en weerbaar te maken tegen onveiligheid en criminaliteit. Door de (wettelijke) toerusting van de burgemeester ten aanzien van zijn openbare orde taak en het aanpakken van criminaliteit tegen en gefaciliteerd door het bedrijfsleven, onder andere door het bewaken van de bestuurlijke integriteit (Bibob) en de inzet van de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC’s). JenV faciliteert en ondersteunt de aanpak van de meest voorkomende vormen van overlast, zoals overlast gerelateerd aan uitgaan, voetbal en evenementen. Dit wordt ingevuld samen met het lokale bestuur, onder andere via structureel overleg met de VNG en gemeenten.

Vervolging en berechting van verdachten van het neerhalen van vlucht MH17

De Minister is verantwoordelijk voor het strafrechtelijke vervolgings- en berechtigingsmechanisme en financiert daarvoor onder andere het Openbaar Ministerie (OM), de rechtspraak en de politie. In 2022 is het strafproces tegen de vier verdachten afgerond – drie verdachten zijn veroordeeld tot levenslange gevangenisstraffen, een verdachte werd vrijgesproken. De door de rechter toegekende schadevergoeding is in de tweede helft van 2023 uitgekeerd aan nabestaanden van de slachtoffers van vlucht MH17, zowel in binnen- als in buitenland.

Op 8 februari 2023 publiceerde het OM de resultaten van het JIT-onderzoek naar de bemanningsleden van de Buk-TELAR en naar verantwoordelijken in de bevelslijn en is het onderzoek stilgelegd. Nieuwe informatie of gewijzigde omstandigheden kunnen reden geven om het onderzoek te heropenen.

Er vindt nauwe samenwerking plaats met het Ministerie van Buitenlandse Zaken onder meer in het kader van de nog lopende internationale procedures. 

Met de onderstaande verrichte inspanningen in 2023 is verder gewerkt aan een veiligere samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

Fraude - Uitvoering van de Wet controle op rechtspersonen

De Minister voor Rechtsbescherming heeft op 14 december 2022 de Tweede Kamer geïnformeerd over de beleidsreactie op het WODC-onderzoek naar de evaluatie van de uitvoering van de Wet controle op rechtsper­sonen (Wcr). Geconcludeerd werd dat de dienst Justis een waardevolle functie heeft bij de analyse en signalering van risico’s met betrekking tot misbruik van rechtspersonen. Hierdoor worden toezichthouders, handhavers en opspo­ringsinstanties beter in de gelegenheid gesteld om snel en effectief op te treden. Echter wordt geconcludeerd dat het onduidelijk is of de uitvoering van de Wcr een meerwaarde is ten opzichte van de kosten de uitvoering.Dit was in 2023 aanleiding om te verkennen of de toegevoegde waarde van producten verhoogd kan worden, en welke mogelijkheiden er zijn om een financiële bijdrage van afnemers te vragen. Deze verkenning wordt in 2024 voortgezet.

Wet wapens en munitie

Op 4 juli 2023 heeft de Minister van Justitie en Veiligheid de Tweede Kamer geïnformeerd over de beleidsreactie op het eindrapport van de Commissie Wet wapens en munitie alsmede het plan van aanpak voor het vervolgproces19. Vervolgens zijn de in de voornoemde brief van 4 juli 2023 genoemde knelpunten aan de hand van de methodiek van het Beleidskompas geanalyseerd. Uit deze analyses is gebleken dat er achter de knelpunten fundamentele vraagstukken zitten die nader moeten worden onderzocht en waarvoor beleidskeuzes moeten worden gemaakt. Op basis van deze bevindingen heeft de Minister van Justitie en Veiligheid besloten dat deze vraagstukken eerst moeten worden uitgewerkt, voordat met de knelpunten op een goed onderbouwde en beleidsverantwoordelijke wijze aan de slag kan worden gegaan. Hierbij wordt door het ministerie van Justitie en Veiligheid met urgentie doorgewerkt aan het thema «beoordeling van de psychische gesteldheid in relatie tot de omgang met wapens en munitie» en het onderwerp '3D-printen van wapens'. De Tweede Kamer is hierover geïnformeerd in het Tweede Halfjaarbericht politie 2023 van 7 december 202320.

Prostitutie

De aanpak versterking sociale en juridische positie sekswerkers is in november 2023 naar de Tweede Kamer gestuurd. De aanpak is samen met de branche, Sekswerkalliantie Destigmatisering (SWAD) en betrokken ministeries tot stand gekomen. Een aantal interventies hebben al plaatsgevonden. Zo hebben sekswerkers inmiddels een betere toegang tot een zakelijke bankrekening, kunnen sekswerkers een zakelijke schadeverzekering afsluiten en is de foto-expositie Reimagining Sex Work tentoongesteld bij de ministeries van JenV en SZW om een genuanceerder beeld van sekswerk(ers) weer te geven en stigma te verminderen. Daarnaast wordt verdere uitvoering gegeven aan andere interventies, zoals het actualiseren van de model Algemene Plaatselijke Verordening en het ontwikkelen van een website om relevante en begrijpelijke informatie voor sekswerkers te delen. De nota van de wijziging van het wetsvoorstel regulering sekswerk (Wrs) is afgelopen jaar in consultatie gegaan. Het wetsvoorstel gemeentelijk toezicht seksbedrijven (Wgts) is eind 2023 door de ministerraad aangenomen en vervolgens ter advisering aan de Raad van State verzonden. Sekswerkers die de seksbranche willen verlaten kunnen ondersteuning krijgen van een uitstapprogramma voor begeleiding naar ander werk of andere dagbesteding. Het budget wordt sinds begin 2021 middels decentralisatie-uitkering aan 18 aangewezen gemeenten uitgekeerd. Eind 2023 is het onderzoek gestart om de uitstapprogramma’s te evalueren. Met het wetsvoorstel versterking regio op de volkshuisvesting (Wvrv), via het programma 'Een thuis voor iedereen', worden stoppende sekswerkers aangemerkt als urgente categorie woningzoekenden, waarmee zij voorrang op huisvesting kunnen krijgen. In samenwerking met het ministerie van BZK is afgelopen jaar gewerkt aan het wetsvoorstel en de onderliggende ministeriële regeling.

Experiment gesloten coffeeshopketen

Het experiment wordt voortgezet en uitgebreid met een grote stad. De benodigde voorbereidingen daarvoor zijn in gang gezet, waaronder een wetsvoorstel om mogelijk te maken dat het experiment wordt uitgebreid naar 11 deelnemende gemeenten.  Verder is sprake van een extra tussentijdse monitoring. Ten behoeve van juridische en praktische voorbereidingen vooruitlopend op de eindevaluatie, worden de geleerde lessen tijdens de voorbereidingsfase in kaart gebracht, net als de internationale ontwikkelingen op cannabisbeleid.

Zeden/mensenhandel

In 2023 is de inwerkingtreding van de wet seksuele misdrijven verder voorbereid. De beoogde datum voor de inwerkingtreding van deze wet is vastgesteld op 1 juli 2024. Het wetgevingstraject en de parlementaire behandeling worden gecontinueerd, evenals het implementatietraject dat JenV coördineert. Het wetsvoorstel is in juli 2023 met een ruime meerderheid door de Tweede Kamer aangenomen. Verwacht wordt dat de Eerste Kamer het wetsvoorstel in 2024 zal behandelen. Daarnaast gaat de politie verder met het uitbreiden van haar capaciteit. Zij investeert in extra capaciteit voor de zedenpolitie, in (medisch) forensisch onderzoek en in de opleiding tot zedenrechercheur. Ook richt zij zich op de implementatie van het wetsvoorstel seksuele misdrijven.

Om het programma ‘Samen tegen mensenhandel’ te versterken heeft het kabinet € 2 mln. structureel ter beschikking gesteld. Dit programma is op 1 januari 2023 gestart. In 2023 is het Actieplan Samen tegen mensenhandel na een opgave gericht werken traject met de samenwerkingspartners naar de Tweede Kamer gestuurd. In een debat heeft de Tweede Kamer eind december gevraagd om een fundamentele herziening van het Actieplan. Samen met SZW moderniseren we artikel 273f Sr. Daarin staat de strafbaarstelling van mensenhandel. In 2023 is het wetsvoorstel modernisering en uitbreiding strafbaarstelling mensenhandel voor advies naar de Raad van State gestuurd.

Cybercrime

Om cybercrime te voorkomen is in 2023 gestart met een campagne om mensen bewust te maken van social engineering. Deze campagne is één van de activiteiten voor een betere bewustwording van risico’s in het digitale domein, waarbij de ministeries van J&V, EZK en BZK gezamenlijk optrekken. In de strategie van de politie en het OM is een proactieve en datagedreven aanpak van cybercriminele fenomenen en dadergroepen, waaronder cybercriminele dienstverleners, een uitgangspunt. Het OM heeft in 2023 verder geïnvesteerd in de aanpak van cybercrime en de versterking van de opsporing in het digitale domein. Daarnaast investeerde de politie in datagedreven werkwijzen, wat ook de aanpak van cybercrime kan helpen.

Indicatoren Unit Landelijke Interceptie

Zoals toegezegd bij brief van 13 november 2007 en daaropvolgend bij brief van 27 mei 2008 worden de jaarlijkse tapstatistieken opgenomen in het Jaarverslag van Justitie en Veiligheid.21

In 2023 werden 28.453 nummers getapt, een daling van 10,5% ten opzichte van 2022 toen er 31.801 nummers werden getapt. Met een nummer worden niet alleen telefoonnummers bedoeld maar ook IP-adressen en emailadressen.

Het totaal aantal vorderingen gegevensverstrekking daalde in 2023 met 11,2% van 57.253 naar 50.856

Binnendringen in geautomatiseerd werk

Verplichtingen

Het verschil tussen de realisatie en budget bij de verplichtingen is nagenoeg gelijk aan het verschil bij de uitgaven, alwaar het verschil nader uiteen wordt gezet.

33.1 Apparaatsuitgaven Openbaar Ministerie

Openbaar Ministerie (OM)

Het OM is de enige instantie in Nederland die een verdachte voor de strafrechter kan brengen, afgezien van de bijzondere procedure die geldt voor ambtsdelicten van Kamerleden en bewindspersonen. Samen met de Rechtspraak is het OM onderdeel van de rechterlijke macht. Het OM zorgt ervoor dat strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Daarvoor wordt samengewerkt met politie en andere opsporingsdiensten. Het OM is een landelijke organisatie verdeeld over tien arrondissementen. Deze zijn gelijk aan de tien regionale eenheden van de politie. Daarnaast richt het Landelijk Parket zich op de bestrijding van (internationaal) georganiseerde misdaad, bestrijdt het Functioneel Parket criminaliteit op het gebied van milieu, economie en fraude en worden alle beroepen tegen verkeersboetes en eenvoudige misdrijfzaken door het Parket Centrale Verwerking OM (CVOM) behandeld. De zaken waarin hoger beroep wordt aangetekend komen bij een van de vier vestigingen van het ressortsparket. Dit budget is bestemd voor de financiering van de apparaatsuitgaven van het OM.

Er is sprake van een realisatie die per saldo € 68 mln. hoger is dan bij de begroting was geraamd.

Er was tevens sprake van een onderbesteding van € 13 mln. aan ondermijningsmiddelen. Deze onderbesteding houdt vooral verband met krapte op de arbeidsmarkt. Dit betreft overigens niet alleen de middelen die dit jaar extra zijn toegevoegd aan het budgettaire kader van het OM, maar heeft betrekking op alle ondermijningsmiddelen (ook die de vorige begroting aan het OM zijn toegekend voor het jaar 2023). Daarnaast is er € 3,9 mln. overgeboekt naar de politie als gevolg van nieuwe afspraken rondom de BOB-kamers.

Het restant betreft het saldo van diverse kleinere mutaties (mutaties van minder dan € 1,5 mln.) met een totale waarde van circa € 4 mln.

Het OM heeft de hieronder genoemde productie gerealiseerd.

In het jaarbericht van het OM zal meer gedetailleerd worden ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen het OM in 2023.

33.2 Bestuur, Informatie en Technologie

Bijdragen medeoverheden

Regionale Informatie en Expertise Centra / Landelijk Informatie en Expertise Centrum (RIEC's/LIEC)

Voor een structurele aanpak van georganiseerde ondermijnende crimina­ liteit zijn er 10 RIEC's en is er een LIEC opgericht. De RIEC’s ontwikkelen en ondersteunen regionaal bestuurlijke interventies en combineren die zo mogelijk met een fiscale en strafrechtelijke aanpak. Binnen de RIEC’s wordt samengewerkt tussen gemeenten, politie, Openbaar Ministerie, Belastingdienst en andere partners. In 2023 is een structurele algemene bijdrage aan de RIEC’s toegekend van in totaal € 24,9 mln. Hiermee zijn de RIEC’s in staat een belangrijke bijdrage te leveren aan de aanpak van georganiseerde ondermijnende criminaliteit. Dit doen de RIEC’s onder andere door het gezamenlijk oppakken van casuïstiek en het ontwikkelen, onderhouden en delen van integrale kennis en expertise met partners en het vergroten van de bewustwording en (bestuurlijke) weerbaarheid bij partners. Het LIEC is in de eerste plaats een shared service center voor de RIEC’s en verantwoordelijk voor het beheer van een RIEC-informatiesysteem en heeft tot doel het zoveel mogelijk stroomlijnen van de werkwijzen van de RIEC’s en het ondersteunen van de onderlinge afstemming. Daarnaast ondersteunt het LIEC de Landelijke Fenomeen Tafels.

Subsidies

Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV)

Het CCV heeft een subsidie ontvangen en daarmee kennis en instrumenten ontwikkeld op het terrein van criminaliteitspreventie en veiligheid, gericht op integrale aanpak door samenwerking tussen zowel publieke als private organisaties. Via onder andere bijeenkomsten, publicaties, instrumenten en de website heeft het CCV professionals op het gebied van criminaliteitspre­ventie en veiligheid in 2023 ondersteund.

Keurmerk Veilig Ondernemen

De beleidsmatige uitgaven voor het Keurmerk Veilig Ondernemen zijn verantwoord op het instrument overig en valt als onderdeel onder het Actie Programma Veilig Ondernemen (PVO).

Overige subsidies

In 2023 is de uitvoering van het Actieprogramma Veilig Ondernemen 2023-2026 gestart, waarin de aanpak van cybercriminaliteit, georganiseerde ondermijnende criminaliteit en gebiedsgerichte (vermogens)criminaliteit centraal staat. Met behulp van de beschikbare middelen zijn verschillende integrale aanpakken ter voorkoming van ondermijnende criminaliteit uitgevoerd, waarmee ondernemers als onderdeel van de integrale aanpak gestimuleerd worden preventieve en innovatieve maatregelen te treffen. De financiële middelen zijn onder andere benut voor onderzoeken, de ontwikkeling van producten (zoals barrièremodellen en webdossiers), campagnes, vertrouwenspersonen en de financiering van regionale aanpakken (zoals vakantieparken).

33.3 Opsporing en vervolging

Bijdragen agentschappen

Nederlands Forensisch Instituut (NFI)

Het NFI draagt bij aan het bestrijden van criminaliteit door een effectief en doelmatig instrumentarium van opsporing en vervolging door middel van het leveren van kwalitatief hoogstaand forensisch onderzoek aan de partners in de strafrechtketen. De drie kernproducten daarbij zijn het uitvoeren van onderzoek op overwegend technisch, medisch-biologisch, digitaal en natuurwetenschappelijk terrein, het doen van onderzoek naar nieuwe methoden en technieken en het overdragen van kennis op het gebied van forensisch en wetenschappelijk onderzoek. Ten opzichte van de begroting 2023 is een bedrag van € 15,4 mln. toegevoegd. De verhoging van het NFI-budget omvat een mutatie van € 3,9 mln. vanuit aanpak ondermijning voor implementatie van de visie op forensisch onderzoek. Einddoel hierbij is een duurzaam, robuust, hybride forensisch stelsel voor een breed spectrum aan forensisch onderzoek. Bovendien is € 1,1 mln toegevoegd voor de borging van marktpartijen. Tevens is een bedrag van € 2,3 mln toegevoegd voor de uitvoering van bijzondere opsporingsdiensten (Pact voor de Rechtsstaat). Het NFI levert hiermee een structurele en grotere bijdrage aan de versterking van de bestrijding van georganiseerde ondermijnende criminaliteit door uitbreiding en specifieke nieuwe multidisciplinaire capaciteit in producten en diensten, in aansluiting op intensivering bij ketenpartners. Tevens wordt extra ingezet op de ontwikkeling van innovatieve technologieën en op kennisoverdracht en -coördinatie.  De toegekende loon- en prijsbijstelling tranche 2023-2028 bedraagt € 4,3 mln. Door de noodzaak van investeringen voor o.a het toekomstbestendig inrichten van de IV-organisatie, voor datagedreven werken, voor ketendigitalisering en voor het op peil brengen en houden van de informatiebeveiliging zijn de budgetten voor de productie door het NFI kleiner dan eerdere jaren het geval was. Om de productie op peil te houden en aan de vraag vanuit de Politie en het OM te kunnen voldoen zijn daarom € 4,0 mln. extra middelen beschikbaar gesteld.

De Justitiële Informatiedienst (Justid)

Justid opereert als agentschap binnen JenV. De dienst beheert onder meer informatie over vingerafdrukken, de gezinssituatie, een strafverleden of de geldigheid van een verblijfsvergunning, detentie-informatie voor slachtoffers en burge­meesters wanneer een dader weer vrijkomt.

Er zijn extra middelen in 2023 aan het budget van Justid toegevoegd voor loon- en prijsbijstelling en gelden voor een breed scala aan projecten voor Justid in 2023, waaronder Europese verordeningen voor grenzen, implementatie wet SenB. € 1,2 mln. Verder heeft een kasschuif plaatsgevonden van € 6 mln. naar toekomstige jaren in het kader van toekomst vaste informatievoorziening.

Dienst Justis

Screeningsautoriteit Justis screent om inzicht te krijgen in de betrouwbaarheid van personen en organisaties. Justis doet dit in het belang van het functioneren van de rechtsstaat en de veiligheid in en van de samenleving. Met ingang van het begrotingsjaar 2023 is de systematiek van financieren gewijzigd. De uitvoeringskosten en de ontvangen leges van de producten van Justis worden niet langer verantwoord bij het agentschap, maar op het begrotingsartikel van de betreffende opdrachtgever. Voor de uitvoeringskosten ontvangt Justis een kostendekkende bijdrage van de opdrachtgever. Een uitgebreidere toelichting is te vinden in de agentschapsparagraaf van de Dienst Justis.

Bijdragen aan medeoverheden

BES Caribisch deel van het Koninkrijk

De periode na de staatkundige hervorming heeft zich gekenmerkt door het steeds verder vormgeven aan de inrichting van de BES-eilanden. Een goede inrichting van de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie blijft onverminderd van belang om de huidige inrichting te behouden en te blijven ontwikkelen. Vanuit Europees Nederland wordt gestimuleerd dat het aantal rechters zowel kwantitatief als kwalitatief op goed niveau blijft. Ook zal er zorg voor worden gedragen dat de staande magistratuur van het OM BES op sterkte blijft. De Raad voor de Rechtshandhaving wordt zodanig geëquipeerd dat er een goede bijdrage is gedaan voor het doen van voldoende en gekwalificeerde onderzoeken. Ten aanzien van de kosteloze rechtsbijstand voor onvermogenden zijn op de BES-eilanden laagdrempelige voorzieningen voor juridische bijstand gecreëerd in de vorm van Juridische Loketten.

Van het ministerie van BZK heeft JenV in 2023 € 2,2 mln. ontvangen voor de bestrijding van ondermijning in Caribisch Nederland. Het budget wordt vervolgens ter beschikking gesteld aan het Gemeenschappelijk Hof, het Parket Procureur Generaal en het OM Aruba.

Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-Nederland)

In het kader van het voorkomen en opsporen van witwassen, de onderliggende basisdelicten en terrorismefinanciering ontvangt de FIU-Nederland op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) meldingen over ongebruikelijke transacties van meldingsplichtige instellingen zoals banken, geldtransactiekantoren en notarissen. FIU-Nederland analyseert de ongebruikelijke transacties en kan besluiten deze verdacht te verklaren en alsdan te verstrekken aan diverse (bijzondere) opsporingsdiensten en inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Jaarlijks wordt het beschikbare budget gedurende het jaar overgeboekt naar de politie, waar de uitgaven plaatsvinden. Hierdoor is het verschil tussen het budget en de realisatie € 7 mln.

Aanpak ondermijning

De aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit is de afgelopen jaren fors verbreed: van een regionale versterkingsbeweging waarbij per regio projecten werden opgezet in combinatie met een wetgevingsagenda, naar een gezamenlijke samenhangende aanpak die ervoor moet zorgen dat de georganiseerde criminaliteit van alle kanten wordt ingesloten. Voorkomen, verstoren van het verdienmodel en het doorbreken van criminele machtsstructuren, bestraffen en beschermen zijn de hoofdlijnen van deze aanpak.

Voor de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit was in 2023 € 706 mln. beschikbaar, exclusief loon- en prijsbijstelling. Dit bedrag is beschikbaar gesteld vanuit het regeerakkoord 2017 € 10 mln. (versterking ondermijning), de ontwerpbegroting 2019 € 7 mln. (incidentele bijdrage Afpakken) de voorjaarsnota 2020 € 146 mln. (breed offensief tegen ondermijnende criminaliteit), de ontwerpbegroting 2022 € 513 mln. (Prinsjesdagmiddelen 2021) en Coalitieakkoordmiddelen Rutte IV € 30 mln. Hierbij is rekening gehouden met een kasschuif van € 48 mln., welke bij Voorjaarsota 2023 is uitgevoerd.

Het bedrag van € 706 mln. is verdeeld naar de hoofdlijnen in de aanpak van georganiseerde ondermijnende criminaliteit. In 2023 is € 611 mln. gerealiseerd; de onderbesteding van € 95 mln. wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de arbeidsmarktproblematiek, maar ook vertraagde planvorming en wetgeving spelen een rol.

De totale begroting (van € 706 mln.) en realisatie (van € 611 mln.) is niet zichtbaar in tabel 18, Budgettaire gevolgen van beleid artikel 33, omdat deze middelen eerder voor een groot deel budgettair beschikbaar zijn gesteld aan partners. Deze partners, waaronder de politie, het Openbaar Ministerie, de Rechtspraak, het gevangeniswezen, Defensie, de KMar, de Belastingdienst/FIOD en de douane, verantwoorden zich hierover via de reguliere rapportagelijnen, waardoor deze realisatie zichtbaar is bij de partners.

De realisatie van DG Ondermijning betreft met name middelen die via een bijdrage zijn verstrekt aan gemeenten en Regionale Informatie en Expertise Centra (RIEC’s). Voor preventie is € 63 mln. euro aan gemeenten en betrokken organisaties verstrekt. Voor de logistieke knooppunten is € 17 mln. beschikbaar gesteld aan gemeenten en RIEC’s en tenslotte is € 41 mln. aan de 10 RIEC’s verstrekt voor de regionale versterkingsprojecten. De resterende € 11 mln. is besteed aan projecten als het verwijzingsportaal bankgegevens, het UBO register en het maatschappelijk herbestemmen van afgepakt crimineel vermogen.

Het verschil dat getoond wordt in tabel 18, zijnde € 202 mln., wordt met name verklaard door de onderbesteding van € 95 mln., de twee kasschuiven in 2023 van in totaal 57 mln., het per saldo aan partners verstrekte bedrag van € 64 mln. en tot slot de ontvangen loon- en prijsbijstelling 2023 van € 13 mln.

Overige opsporing en vervolging

Dit betreft onder andere bijdragen voor de bestrijding van online fraude, cybercrime, online content, digitale opsporing, aanpak zeden(zaken), wetvoorstel DNA-C, mensenhandel, vergoeding voor de verstrekking van persoonsgegevens van Telecomproviders aan het CIOT (Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie), Internationale- en Europese arrestatiebevelen, het tegengaan van misbruik van rechtspersonen, het passagiersnamen register systeem (PNR), ECRIS-TCN, de Veiligheidsmonitor en monitor online criminaliteit.

De realisatie is in 2023 achter gebleven op de begroting. Dit wordt veroorzaakt door de vertragingen bij de projecten uitwijk CIOT, interceptie, DNA-C en herziening WWM. Daarnaast zijn een aantal plannen niet uitgevoerd of was een bijdrage uiteindelijk niet nodig (bijdrage voor het verminderen van ransomware, de voorbereiding uitvoering E-evidence, de totstandkoming van een permanent kennisnetwerk online content, drugs in het verkeer). Tot slot hebben een aantal plannen minder geld gekost dan oorspronkelijk was begroot (vergoeding telecomproviders, ECRIS-beheer).

Opdrachten

Schadeloosstellingen

Het betreft de budgetten voor schadeloosstellingen buiten de strafrechtelijke keten, zoals vergoedingen vanwege onrechtmatige vreemdelingenbewaring en in het geval van bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ). Daarnaast kunnen ook vergoedingen worden verstrekt voor bijvoorbeeld juridische bijstand of schadevergoedingen voor gemaakte proceskosten. De uitgaven voor schadeloosstellingen in de loop van een jaar zijn niet voorspelbaar. Het gaat onder meer om toewijzingen door de rechter aan burgers wanneer zij door overheidshandelen schade hebben geleden. Dat zijn posten van zeer uiteenlopende omvang. Het aantal noch de omvang van de posten heeft een vast patroon.

Keten Informatie Voorziening (KIV)

Keteninformatievoorziening heeft als doel de ondersteuning van de informatie-uitwisseling in de strafrechtketen. In dit kader worden bijv. keten­ voorzieningen in opdracht van DGRR beheerd en (door)ontwikkeld bij de Justitiele Informatiedienst en wordt een bijdrage geleverd aan de totstand­ koming van de architectuur voor de IV in de strafrechtketen. Daarnaast wordt er ook beleidsmatig gekeken naar de kaders voor informatie-uitwis­seling en de uitvoerbaarheid daarvan.

Onrechtmatige Detentie

Ten laste van dit budget worden de vergoedingen verantwoord aan ex-justitiabelen waarvan is vastgesteld dat recht is ontstaan op een vergoeding. Over het algemeen worden deze vergoedingen vastgesteld door de rechter.

Gerechtskosten OM

Ten laste van dit budget worden de uitgaven gebracht die betrekking hebben op deskundigen en tolken en vertalers, die een bijdrage leveren aan het strafproces en worden bekostigd in overeenstemming met het Besluit tarieven in strafzaken. Deze kosten vielen in 2023 lager uit (€ 2,4 mln.) dan begroot. Vanuit het Coalitieakkoord zijn extra middelen beschikbaar gesteld (€ 6 mln.) om de stijging van de tolk- en vertaaltarieven te kunnen opvangen. De stijging blijkt in 2023 minder groot van vooraf was ingeschat. Er is wel sprake van een stijging ten opzichte van realisatie 2022.

Verkeershandhaving Openbaar Ministerie

Het OM voert het programma verkeershandhaving uit. Uit dit budget worden de uitgaven voor dit programma gedaan, niet zijnde bijdragen aan ZBO of agentschap, bijvoorbeeld trajectcontrolesystemen en digitale flitspalen. De uitgaven zijn ruim € 13,6 mln. lager uitgevallen dan oorspronkelijk was geraamd. Dit is grotendeels door een herschikking van de beschikbare middelen over de jaren heen (kasschuif) en vertraging bij de uitrol van nieuwe flitspalen.

Afpakken

Het afpakken van crimineel vermogen is een prioriteit van het kabinet en het stuurt met het ketenprogramma afpakken dan ook op ambitieuze doelstellingen. Het Openbaar Ministerie zet in het kader van de strafrechtelijke vervolging onder meer in op ontnemingsvorderingen van wederrechtelijk verkregen voordeel, verbeurdverklaringen en ontnemingen als onderdeel van een transactie. De beschikbare gestelde middelen in de oorspronkelijke begroting zijn in de loop van het jaar via budgetoverheveling uitgezet naar organisaties die actief zijn op het terrein van afpakken zoals het FIOD en het Openbaar Ministerie.

Bewaring, verkoop en vernietiging in beslag genomen goederen

De Minister van Financiën is volgens de Comptabiliteitswet verantwoordelijk voor het beheer van het overtollige materieel bij het Rijk. Domeinen Roerende Zaken (DRZ) is belast met de bewaring, verkoop en vernietiging van strafrechtelijk in beslag genomen voorwerpen en bekommert zich daarnaast over overtollige rijksgoederen. Deze kosten vielen in 2023 hoger uit (€ 2,8 mln.) dan begroot. Dit heeft deels te maken met prijsstijgingen bij de DRZ en deels met de opslag en vernietiging van in beslag genomen vuurwerk.

Overige opdrachten

In 2023 bedraagt het verschil tussen de begroting en de realisatie € 146,5 mln. Deze middelen betreffen voornamelijk de Directie Strafrechtketen, met als grootste onderdeel de vernieuwing van het Wetboek van Strafvordering. In dit kader heeft zowel een kasschuif plaats gevonden van € 122,6 mln. naar opvolgende jaren vanwege een veranderd tijdsbeeld van de implementatie, alsmede 16,6 mln. is overgeboekt naar andere onderdelen van MinJenV (Politie en OM) voor de implementatie van de vernieuwing van het Wetboek van Strafvordering.

Garanties

Faillissementscuratoren

Deze regeling voorziet er in dat curatoren in faillissementen bij ontoereikendheid van de boedel een voorschot kunnen verkrijgen ter dekking van de kosten om een rechtsvordering in te stellen tegen bestuurders van de rechtspersoon bij onbehoorlijk bestuur of een voorafgaand (verhaals)onderzoek naar de mogelijkheden daartoe. Tevens stelt het de curatoren in faillissementen in staat om een procedure te kunnen beginnen om activa terug te halen voor de boedel om zo benadeling van de crediteuren zoveel mogelijk te beperken

De garantstellingsregeling curatoren (GSR) voorziet erin dat curatoren in faillissementen bij ontoereikendheid van de boedel de Minister een garantiestelling kunnen vragen ter dekking van de kosten om een rechtsvordering in te kunnen stellen tegen bestuurders van de rechtspersoon in geval van vermoedelijk «kennelijk onbehoorlijk bestuur» Dit stelt curatoren in faillissementen in staat om een procedure te beginnen teneinde de ver vreemde activa weer terug te laten vloeien in de boedel om benadeling van de crediteuren zoveel mogelijk te beperken.

33.4 Vervolging en berechting MH17-verdachten

In juni 2019 hebben de landen wiens opsporingsautoriteiten samenwerken in het Joint Investigation Team (JIT) – Australië, België, Maleisië, Oekraïne en Nederland – meegedeeld dat het Nederlands OM vier verdachten gaat vervolgen voor hun rol in het neerhalen van vlucht MH17. Het strafproces tegen deze vier verdachten ging op 9 maart 2020 van start en op 17 november 2022 heeft de rechtbank uitspraak gedaan: drie verdachten zijn veroordeeld, een verdachte is vrijgesproken. De rechtbank Den Haag behandelde de strafzaak en hield zitting op de extra beveiligde rechtbank van het Justitieel Complex Schiphol. Ook werden er in 2023 kosten gemaakt in het kader van een mogelijk hoger beroep. Het CJIB heeft in 2023 de voorschotregeling uitgevoerd en de door de rechter toegekende schadevergoeding aan de nabestaanden in binnen- en buitenland uitgekeerd.

Ontvangsten

Boeten en Transacties (B&T)

Ten opzichte van de begroting is de realisatie in geringe mate achhtergebleven. De mee- en tegenvallers bij de Boeten en Transacties vloeien naar de algemene middelen van de Rijksbegroting.

Afpakken

Het afpakken van crimineel vermogen is een prioriteit van het kabinet en het stuurt met het ketenprogramma afpakken dan ook op ambitieuze doelstellingen. Het Openbaar Ministerie zet in het kader van de strafrechtelijke vervolging onder meer in op ontnemingsvorderingen van wederrechtelijk verkregen voordeel, verbeurdverklaringen en ontnemingen als onderdeel van een transactie. In 2023 is in totaal een afpakbedrag ontvangen van € 107 mln. Ten opzichte van de ontwerpbegroting is de realisatie € 277 mln. lager uitgevallen, vanwege het uitblijven van een grote afpakopbrengst/schikking.