De overheid biedt een financiële tegemoetkoming aan ouders of verzorgers voor de kosten van kinderen.

De overheid biedt ouders of verzorgers een financiële tegemoetkoming voor de kosten voor verzorging en opvoeding van kinderen op grond van de Algemene Kinderbijslagwet (AKW) en de kinderbijslagvoorziening BES (Caribisch Nederland). Gezinnen met een laag of middeninkomen komen daarnaast in aanmerking voor een tegemoetkoming op grond van de Wet op het kindgebonden budget (WKB).

• – de vaststelling van het niveau van de tegemoetkoming op grond van de AKW, de WKB en de kinderbijslagvoorziening BES;

• – de sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doelmatige en doeltreffende uitvoering van de AKW door de SVB;

• – de organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

De Minister van Financiën is verantwoordelijk voor de rechtmatige, doelmatige en doeltreffende uitvoering van de WKB door de Belastingdienst.

Aanpassing voorwaarden kinderbijslag voor 16- en 17-jarigen

De eisen die in de kinderbijslag worden gesteld aan 16- en 17-jarigen zijn per 1 januari 2020 vervallen. Het gaat om de bijverdiengrens en het verlies van het recht op tegemoetkomingen wanneer het kind gaat studeren aan het hoger onderwijs. Door het vervallen van deze eisen behouden ouders van 16- en 17-jarigen het recht op kinderbijslag en kindgebonden budget. Dit is geregeld via een amendement op de Verzamelwet SZW 2020 (Kamerstukken II 2019/20, 35 275, nr. 2). De dekking is gevonden in het niet-indexeren van de kinderbijslagbedragen in 2020.

Verhoging inkomensgrens kindgebonden budget voor paren

Met ingang van 2020 is, conform het regeerakkoord, de inkomensgrens voor paren voor het kindgebonden budget verhoogd. Dit om ouders met midden­inkomens extra te ondersteunen (Kamerstukken II 2017/18, 35 010, nr. 2). Het kindgebonden budget voor paren met middeninkomens is vanaf 2020 met bijna € 500 miljoen geïntensiveerd. Hierdoor hebben in 2020 meer ouderparen recht op kindgebonden budget en ontvingen (een deel van de) ouderparen die al kindgebonden budget ontvingen een hoger bedrag.

Verhoging maximumbedrag in het kindgebonden budget vanaf het derde kind

In 2020 is de voorbereiding getroffen om per 1 januari 2021 het maximumbedrag in het kindgebonden budget vanaf het derde kind te verhogen met € 617,- per jaar (Stb. 2020, 477). Dit betreft een intensivering van in totaal € 150 miljoen. Door het inkomensafhankelijke karakter van het kindgebonden budget komt deze maatregel specifiek ten goede aan gezinnen met een laag of middeninkomen, mits zij voldoen aan de voorwaarden voor het kindgebonden budget. De maatregel maakt daarmee onderdeel uit van de ambitie om kinderen in armoede beter te bereiken en het verlagen van het aantal huishoudens met kinderen dat onder de armoedegrens leeft.

WKB-herstelactie

Begin 2019 is de Tweede Kamer geïnformeerd over een omissie in de uitvoering van het kindgebonden budget (Kamerstukken II 2018/19, 35 010, nr. 6). Dit betreft de toekenning aan ouders die recht hadden op kindgebonden budget, na dit recht eerder verloren te hebben. De aanvraag van deze ouders had automatisch moeten worden opgestart, maar hierin voorzag het systeem van Belastingdienst/Toeslagen niet. Ouders krijgen over die jaren kindgebonden budget nabetaald. De omissie in het systeem is medio 2019 verholpen en in de tweede helft van 2019 heeft een deel van de herstelbetalingen (circa € 160 miljoen) plaatsgevonden. In 2020 is voor circa € 294 miljoen uitbetaald. Wat resteert is circa € 25 miljoen aan herstelbetalingen waar Belastingdienst/Toeslagen nog onvoldoende gegevens van ouders heeft om tot uitbetaling over te gaan. In 2021 zullen, indien mogelijk, de resterende betalingen plaatsvinden.

Onderzoeken dubbele kinderbijslag intensieve zorg en onderwijsredenen

Ouders kunnen in aanmerking komen voor een verdubbeling van de kinderbijslag voor hun kind dat uitwonend is onder andere om onderwijsredenen (DKOR) of voor hun thuiswonend kind als er sprake is van een intensieve zorgbehoefte (DKIZ). Naar aanleiding van de doorlichting van artikel 10 Tegemoetkoming ouders zijn twee vervolgonderzoeken uitgevoerd naar deze twee tegemoetkomingen. Onlangs zijn de onderzoeken samen met een kabinetsreactie aangeboden aan de Tweede Kamer.

Verhoging kinderbijslag Caribisch Nederland.

De in de Voortgangsrapportage ijkpunt bestaanszekerheid (Kamerstukken II 2018-2019, 35 000 IV, nr. 61) aangekondigde verhoging van de kinderbijslag BES is per 1 januari 2020 daadwerkelijk gerealiseerd. Deze extra verhoging van USD 20 per maand is betrokken bij de regeling waarmee de indexatie is vastgesteld (Stcrt. 2019, 62805). Door de beleidsmatige verhoging in 2019 en 2020 is de kinderbijslag daarmee ten opzichte van 2018 verdubbeld.

Inkomensoverdrachten

Algemene Kinderbijslagwet (AKW)

De AKW biedt ouders een tegemoetkoming in de kosten die het opvoeden en verzorgen van kinderen onder de 18 jaar met zich meebrengt. De AKW wordt uitgevoerd door de SVB.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten AKW komen € 30 miljoen hoger uit dan begroot. Dit komt voornamelijk door aanpassing van de voorwaarden voor kinderbijslag voor 16-/17-jarigen (zie beleidsconclusies). Hierdoor hebben meer ouders recht op AKW. Daarentegen waren er in 2020 minder kinderen dan verwacht, voornamelijk als gevolg van een lagere immigratie door de coronapandemie.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal gezinnen en telkinderen met kinderbijslag is licht hoger uitgekomen dan de stand uit de begroting 2020. Dit is het per saldo effect van meer kinderen/gezinnen die recht hebben gekregen op AKW door aanpassing van de voorwaarden voor 16-/17-jarigen en het lagere aantal kinderen door de coronapandemie. Daarnaast is het aantal dubbele uitkeringen vanwege thuiswonende kinderen met intensieve zorg en het aantal uitkeringen voor extra tegemoetkoming toegenomen.

Handhaving

De kerncijfers op het gebied van preventie voor de AKW zijn niet langer beschikbaar omdat dit niet langer deel uitmaakt van het onderzoek kennis der verplichtingen. Dit is omdat de wet na afschaffing van de bijverdiengrens voor 16-/17-jarigen te weinig verplichtingen kent om zinvol onderzoek naar te verrichten. De afschaffing van de deze eisen met ingang van 2020 heeft er ook toe geleid dat het aantal geconstateerde overtredingen en het benadelingsbedrag ten opzichte van 2019 is afgenomen. De incassoratio met betrekking tot terugvorderingen in cohort 2020 bedraagt 33%. Dit is nagenoeg gelijk aan 2019, toen de incassoratie na afloop van het lopende jaar 32% was (inmiddels gegroeid tot 49%).

Wet kinderbijslagvoorziening BES

De kinderbijslagvoorziening BES biedt ouders en verzorgers die op Bonaire, Sint Eustatius en Saba wonen een tegemoetkoming voor de kosten van opvoeding en verzorging van kinderen die nog geen 18 jaar zijn. De kinderbijslagvoorziening BES wordt uitgevoerd door de RCN-unit SZW namens de Minister van SZW.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven aan de Kinderbijslagvoorziening zijn € 0,7 miljoen hoger dan begroot. Dit hangt voornamelijk samen met een hoger aantal kinderen dan bij begroting rekening mee is gehouden (zie ook tabel 79).

Beleidsrelevante kerncijfers

Wet op het Kindgebonden Budget (WKB)

Het kindgebonden budget (WKB) is een inkomensafhankelijke tegemoetkoming van de overheid in de kosten van kinderen voor gezinnen tot een bepaald inkomen en vermogen. De WKB wordt uitgevoerd door Belastingdienst/Toeslagen. Indien sprake is van een aanvulling op buitenlandse gezinstoeslagen, is de SVB verantwoordelijk voor de uitbetaling van de WKB.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten WKB komen € 27 miljoen lager uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 60 miljoen), is de realisatie € 87 miljoen lager dan begroot.

De lagere uitkeringslasten hebben meerdere oorzaken. Ten eerste is het recht van ouders tot op heden lager dan aanvankelijk verwacht (circa ‒ € 152 miljoen). Dit komt voor een deel doordat diverse intensiveringen in de WKB (zie beleidsconclusies) nog niet in volle omgang zijn ingegroeid (circa ‒ € 20 miljoen). Daarnaast speelt hier mee dat de ingeschatte inkomens voor 2020 van ouders tot op heden hoger zijn dan eerder werd verwacht en dat het aantal kinderen lager is uitgekomen als gevolg van de coronapandemie. Samen leidt dit tot minder uitgaven WKB dan begroot (circa ‒ € 130 miljoen). Ten tweede weet Belastingdienst/Toeslagen (los van het corona-effect) de afgelopen jaren steeds beter op voorhand het recht van ouders te schatten. Dit leidt tot lagere bevoorschottingen (i.e. uitgaven) gedurende het jaar (circa ‒ € 38 miljoen). Daarentegen zijn de uitgaven voor de WKB-herstelactie € 89 miljoen hoger uitgevallen. Dit komt doordat een deel van de uitgaven, die in 2019 gepland stonden, met vertraging zijn uitgekeerd en doordat een extra groep in aanmerking is gekomen voor herstel (Kamerstukken II 2018/2019, 35 010, nr. 25). Daarnaast is er meer uitgekeerd aan nabetalingen over oude toeslagjaren (circa € 11 miljoen).

De impact van de coronapandemie op de inkomens van huishoudens is vooralsnog niet terug te zien in de uitgaven WKB. De verwachting is dat dit volgt in de vorm van nabetalingen nadat ouders hun inkomen wijzigen in het Toeslagenportaal (bijvoorbeeld na het doen van de aangifte inkomstenbelasting) of wanneer Belastingdienst/Toeslagen het definitieve recht voor 2020 bepaalt (start medio 2021).

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal huishoudens en kinderen dat recht heeft op WKB is lager dan begroot. Dit is in lijn met de hierboven beschreven ontwikkelingen. Wel is te zien dat het aantal huishoudens en kinderen flink is gegroeid ten opzichte van 2019 als gevolg van de intensiveringen. Het totaal aantal huishoudens en kinderen neemt naar verwachting nog toe op het moment dat Belastingdient/Toeslagen het definitieve recht gaat bepalen. Dit proces start vanaf medio 2021. Het aantal alleenstaanden is nagenoeg constant gebleven aangezien nagenoeg alle alleenstaanden recht hebben op WKB.

Ontvangsten

De ontvangsten komen per saldo € 23 miljoen lager uit dan begroot. De voorschotten van de WKB sluiten beter aan bij het definitieve recht van ouders dan eerder geraamd. Dit heeft geleid tot circa € 32 miljoen minder terugontvangsten dan begroot. Daarentegen is in 2019 aan de SVB circa € 8 miljoen te veel bevoorschot voor de AKW. Dit bedrag heeft SZW terugontvangen in 2020.