A. Algemene doelstelling

Een bijdrage leveren aan een financieel gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling.

B. Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Nederlandse economie wordt door zijn openheid en relatief beperkte grootte sterk beïnvloed door internationale financieel-economische ontwikkelingen. Dit betreft voor een belangrijk deel ontwikkelingen in de lidstaten van de EU. Verreweg het grootste deel van de Nederlandse export en import gaat naar of komt uit andere Europese landen. Een sterke Europese economie heeft daarmee een directe weerslag op de Nederlandse economie. Mede om die reden is Nederland gebaat bij een gezonde financieel-economische ontwikkeling en een stabiele budgettaire en monetaire ontwikkeling in de EU en haar lidstaten, waarbij ook de financiële stabiliteit binnen de eurozone gewaarborgd is. De Minister van Financiën speelt in Nederland op dit gebied een regisserende rol en maakt daarbij gebruik van een aantal instrumenten.

Ten behoeve van de bevordering van financiële stabiliteit neemt de Minister actief deel aan internationale overleggen (onder andere Ecofinraad en Eurogroep) ter versterking van de begrotingsdiscipline van lidstaten van de EU en een stabiele macro-economische omgeving in de eurozone. Hieronder valt ook de economische beleidscoördinatie in de EU en de EMU in het kader van het Europees semester.

Verder neemt de Minister van Financiën besluiten over het Nederlandse standpunt met betrekking tot aanvragen voor het Exchange Rate Mechanism (ERM-II) en voor invoering van de euro door andere lidstaten. Tevens draagt de Minister van Financiën het Nederlandse standpunt over de EU-begroting uit. De Minister ziet er op toe dat deze EU-begroting volgens de afspraken van het Meerjarig Financieel Kader (MFK; 2014–2020) wordt vormgegeven.

De Minister van Financiën draagt bij aan het beheer van stabilisatiemechanismen, zoals het EFSF en het ESM ten behoeve van het bewaken van de financiële stabiliteit in de eurozone. In onderdeel E van dit artikel is het Nederlandse aandeel in deze instellingen te zien.

Internationale financiële instellingen (IFI’s), waaronder het IMF, de Wereldbank, de EBRD, de EIB en de AIIB, dragen in belangrijke mate bij aan een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling. Zij vervullen een belangrijke rol bij het financieel-economisch beleidstoezicht, bevorderen de ontwikkeling van lage- en middeninkomenlanden en vormen een financieel vangnet in geval van een crisis. De Minister houdt als aandeelhouder toezicht op deze IFI’s en hun financiële soliditeit en bestuur, met als doel deze instellingen gezond en sterk te houden. Hierbij bewaakt de Minister ook de financiële belangen van de Nederlandse overheid en burger. Ook ziet de Minister toe op de effectiviteit van de internationale financiële architectuur, waarbij het cruciaal is dat IFI’s hun eigen rol hierbinnen uitvoeren en hun middelen effectief en efficiënt inzetten. In de tabel in onderdeel E wordt eveneens een overzicht gegeven van het Nederlandse aandeel in deze financiële instellingen.

Daarnaast levert de Minister een bijdrage aan de internationale beleidsdiscussie en beleidsrespons bij internationale fora, zoals de Ecofinraad, Eurogroep, verschillende OESO-werkgroepen en commissies en discussies bij het IMF, de Wereldbank en andere IFI’s.

C. Beleidswijzigingen

EU/Eurozone

In 2017 is een akkoord bereikt over de tussentijdse evaluatie van het MFK 2014–2020, waarmee meer investeringen in groei, werkgelegenheid en migratie mogelijk worden gemaakt. Daarnaast is hiermee ook de flexibiliteit van het MFK uitgebreid. De uitkomsten van de evaluatie worden meegenomen bij de onderhandelingen over de jaarbegroting voor 2018, 2019 en 2020.

Naar verwachting zal eind 2017 een akkoord bereikt worden over de herziening van het financieel reglement van de EU. In het financieel reglement staan de begrotingsregels die relevant zijn voor de totstandkoming, uitvoering, besteding van en controle op de EU-begroting. De Europese Commissie wil met de wijziging van het financieel reglement het aantal regels verminderen, de EU-begroting flexibeler maken en de uitvoering (via subsidies en financiële instrumenten) vereenvoudigen.

Het huidige MFK loopt tot en met 2020. Het Commissievoorstel voor het volgende MFK wordt in 2018 verwacht, waarna de onderhandelingen aanvangen. Het MFK legt de maximale uitgaven van de EU vast en is daarmee maatgevend voor de omvang van EU-afdrachten van lidstaten.

Internationale Financiële Instellingen

Naast aandacht voor crisispreventie en beleidstoezicht, zullen ook in 2018 de IFI’s verder de nadruk leggen op het creëren van duurzame en inclusieve groei. Mobilisatie van private sector financiering zal daarbij ook in 2018 een van de belangrijkste prioriteiten zijn bij de Nederlandse inzet binnen IFI’s. Dit krijgt zijn beslag bij verschillende onderdelen van de Wereldbank: in de International Development Association (IDA; via het Private Sector Window), in de IBRD en in de International Finance Corporation (IFC; via de «cascade-approach» en via nieuwe instrumenten zoals het Managed Co-Lending Portfolio Program). Daarnaast is het een van de speerpunten van het Europese Fonds voor Strategische Investeringen (EFSI), dat wordt uitgevoerd door de EIB.

D1. Budgettaire gevolgen van beleid

D2. Budgetflexibiliteit

Van de uitgaven op artikel 4 is 99,6% juridisch verplicht.

Bijdrage aan internationale organisaties

Dit budget betreft de bijdragen aan de middelenaanvulling van IDA, het financieringsloket van de Wereldbank voor de armste landen, en aan de AIIB. Zowel de kapitaalbetalingen aan de AIIB als de bijdrages aan andere internationale organisaties zijn volledig juridisch verplicht.

Leningen

De uitkering van de inkomsten op de Griekse obligaties is, op voorwaarde dat Griekenland voldoet aan de implementatie van het leningenprogramma en afhankelijk van de vormgeving van de schuldmaatregelen voor de middellange termijn waarover in 2018 beslist zal worden, met ingang van begrotingsjaar 2018 juridisch verplicht. De verplichting loopt door tot tenminste 2027.

Opdrachten

Technische assistentie aan kiesgroeplanden is niet juridisch verplicht (0,4%).

E. Toelichting op de instrumenten

Uitgaven

Bijdrage aan internationale organisaties

Multilaterale ontwikkelingsbanken en fondsen

Nederland draagt via algemene bijdragen aan multilaterale ontwikkelingsbanken en ontwikkelingsfondsen bij aan ontwikkelingssamenwerking. Het grootste deel dat hiervan op de begroting van Financiën staat betreft de IDA, het onderdeel van de Wereldbankgroep dat concessionele leningen – en in beperkte mate schenkingen – verstrekt aan de armste landen in de wereld. Elke drie jaar worden de middelen voor dit onderdeel van de Wereldbank opnieuw aangevuld door donoren. Nederland is in 2017 voor de 18^e middelenaanvulling van IDA die loopt van medio 2017 tot en met medio 2020 een nieuwe financiële toezegging aangegaan. Deze bijdrage zal van 2018 tot en met 2026 in negen delen worden betaald aan de Wereldbank.

AIIB

Daarnaast is voor 2018, wegens de Nederlandse deelname aan de AIIB, een kapitaalstorting geraamd. Op 16 januari 2016 is de AIIB officieel van start gegaan. De totale toegezegde Nederlandse kapitaalstorting bij de AIIB is USD 206,3 mln. en is voor de begroting afhankelijk van de wisselkoers van de euro. Deze kapitaalstorting wordt tussen 2015 en 2019 in 5 gelijke tranches van elk USD 41,26 mln. betaald. In 2018 zal de vierde tranche worden betaald.

Leningen

Onderdeel van het tweede leningenprogramma voor Griekenland was dat de inkomsten van de nationale centrale banken uit de Griekse staatsobligaties (Securities Markets Programme, afgekort SMP en de Agreement on Net Financial Assets, afgekort ANFA), die niet zijn meegenomen in de obligatieomruil van februari 2012, werden doorgegeven aan Griekenland. Het tweede leningenprogramma liep op 30 juni 2015 af en daarmee was deze afspraak komen te vervallen. In 2015 en 2016 hebben er geen uitkeringen plaatsgevonden. Onderdeel van het derde steunprogramma, waar de Raad van Gouverneurs van het ESM op 19 augustus 2015 definitief mee heeft ingestemd, was wel dat de Eurogroep, indien nodig, klaar staat om aanvullende maatregelen te overwegen om de bruto financieringsbehoefte van Griekenland op een houdbaar niveau te houden. Op 24 mei 2016 is de Eurogroep een pakket van mogelijke schuldmaatregelen overeengekomen. Een van de mogelijke maatregelen is dat toekomstige SMP- en ANFA-winsten, conform de afspraak uit het tweede leningenprogramma, kunnen worden doorgegeven aan Griekenland. Een mogelijk besluit hiertoe wordt aan het einde van het leningenprogramma in 2018 genomen.

Opdrachten/Subsidies

Voor de komende jaren is budget gereserveerd voor technische assistentie aan landen in de Nederlandse IMF/Wereldbank/EBRD kiesgroep. De assistentie is er vooral op gericht om de landen te ondersteunen in hun financieel-economische beleid, daarbij wordt gebruik gemaakt van Nederlandse expertise. Door nieuwe inzichten wordt technische assistentie vanaf 2017 vormgegeven door middel van een arrangement in plaats van subsidies waardoor het bedrag aan subsidies vervalt.

Ontvangsten

Renteontvangsten leningen Griekenland

Onder het eerste leningenprogramma aan Griekenland, uit 2010, heeft Nederland bilaterale leningen verstrekt. In totaal heeft Nederland voor € 3,2 miljard aan leningen verstrekt. Griekenland betaalt hier per kwartaal rente over. De rente die Griekenland betaalt is de 3-maands Euribor-rente plus een opslag van 50 basispunten.

Meetbare gegevens

De onderstaande tabel geeft een aantal kengetallen van internationale financiële fondsen en instellingen waarin Nederland deelneemt. Per fonds of instelling is de financiële binding weergeven. Hierbij wordt de omvang van de garantie en het gestorte kapitaal weergeven. Verder wordt door middel van verstrekte bedragen en de maximale capaciteit een financieel profiel gemaakt van het fonds of instelling.