Base description which applies to whole site

2.4 Beleidsartikel 4 Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering

Tabel 8 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 4 (bedragen x € 1.000)
 

Vastgestelde begroting (incl. Suppletoire Begrotingen, NvW en amendementen) (1)

Mutaties Suppletoire begroting Prinsjesdag (2)

Stand suppletoire begroting Prinsjesdag (3) = (1) + (2)

Verplichtingen

26.236.083

308.547

26.544.630

    

Uitgaven

9.342.126

‒ 966.910

8.375.216

    

Subsidies (regelingen)

8.310.233

‒ 1.235.481

7.074.752

Missiegedraven Onderzoek Ontwikkeling en Innovatie (MOOI)

64.077

‒ 475

63.602

Hernieuwbare Energietransitie (HER+)

45.440

‒ 121

45.319

Energie-efficiency

2.368

256

2.624

Green Deals

500

‒ 38

462

Subsidieregeling Demonstratie Energie- en Klimaatinnovatie (DEI+)

93.802

‒ 16.576

77.226

Subsidieregeling Duurzame Scheepsbouw (SDS)

2.724

700

3.424

Projecten Klimaat en Energieakkoord

16.236

‒ 10.434

5.802

SDE

226.000

‒ 226.000

0

SDE+

1.121.731

‒ 636.456

485.275

SDE++

114.975

717.400

832.375

Aardwarmte

17.500

12.500

30.000

ISDE-regeling

380.320

211.000

591.320

Carbon Capture Storage (CCS)

3.170

 

3.170

Hoge Flux Reactor

6.401

39

6.440

Caribisch Nederland

23.944

‒ 2.167

21.777

Overige subsidies

26.572

66.325

92.897

Opschalingsinstrument waterstof

21.100

‒ 20.100

1.000

Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE)

2.000

‒ 2.000

0

Subsidieondersteuning verduurzaming MKB

15.800

‒ 10.311

5.489

IPCEI waterstof

224.038

‒ 48.314

175.724

Vulmaatregelen gasopslag

1.153.750

‒ 1.083.750

70.000

MIEK

7.973

‒ 2.065

5.908

Schadeafhandeling mijnbouw Limburg

3.337

 

3.337

Maatschappelijke Investeringssubsidie Warmtenetten (MIW)

130.000

 

130.000

NGF-project NieuweWarmteNu!

73.415

‒ 55.595

17.820

Tegemoetkoming energieprijzen 2022

0

9.345

9.345

Tijdelijk prijsplafond energie kleinverbruikers 2023

3.629.760

168.070

3.797.830

Compensatie aanbestedende diensten SEFE-contracten

0

20.000

20.000

Tegemoetkoming blokaansluitingen

861.300

‒ 347.965

513.335

Uitbreiding ontwikkelfonds energiecoöperaties warmteprojecten

0

26.551

26.551

Investeringen waterstofbackbone

42.000

‒ 5.300

36.700

    

Leningen

74.000

10.000

84.000

Lening EBN

9.000

10.000

19.000

Lening InvestNL

65.000

 

65.000

    

Garanties

175.600

0

175.600

Garantie CCS/Porthos

175.600

0

175.600

    

Opdrachten

85.331

11.464

96.795

Onderzoek mijnbouwbodembeweging

3.160

350

3.510

SodM onderzoek

1.917

‒ 3

1.914

Uitvoeringsagenda klimaat

473

‒ 320

153

Klimaat mondiaal

1.065

19

1.084

Onderzoek en opdrachten

46.325

18.918

65.243

Programma Opwek Energie op Rijksvastgoed (OER)

14.391

 

14.391

Energiehulp Oekraïne

18.000

‒ 7.500

10.500

    

Bijdrage aan agentschappen

142.445

3.868

146.313

Bijdrage RVO.nl

115.494

5.720

121.214

Bijdrage Agentschap Telecom

5.042

‒ 241

4.801

Bijdrage NEa

17.240

‒ 2.026

15.214

Bijdrage KNMI

1.545

289

1.834

Bijdrage NVWA

914

54

968

Bijdrage RIVM

7

‒ 7

0

Bijdrage RWS

2.203

79

2.282

    

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

152.507

‒ 635

151.872

Doorsluis COVA-heffing

111.000

‒ 2.361

108.639

TNO kerndepartement

39.716

1.608

41.324

TNO SodM

1.791

118

1.909

    

Bijdrage aan medeoverheden

387.848

18.005

405.853

Uitkoopregeling

500

2.361

2.861

Regeling toezicht energiebesparingsplicht

12.848

920

13.768

Uitvoeringskosten klimaat medeoverheden

374.500

14.724

389.224

    

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

14.162

‒ 131

14.031

Nuclear Research Group (NRG)

7.770

612

8.382

Internationale contributies

2.229

‒ 21

2.208

PBL Rekenmeesterfunctie

2.156

285

2.441

ILT handhaving F-gassen

2.007

‒ 1.007

1.000

    

Storting begrotingsreserves

0

226.000

226.000

Storting in begrotingsreserve duurzame energie en klimaattransitie

0

226.000

226.000

    

Ontvangsten

4.596.812

‒ 2.155.040

2.441.772

Ontvangsten COVA

111.000

 

111.000

Opbrengst heffing ODE (SDE++)

225.000

 

225.000

Ontvangsten zoutwinning

2.511

 

2.511

Onttrekking reserve duurzame energie en klimaattransitie

454.186

 

454.186

ETS-ontvangsten

1.400.000

‒ 50.000

1.350.000

Diverse ontvangsten

40.615

194.960

235.575

Ontvangsten WOZ

63.500

 

63.500

Heffing gasleveringszekerheid

0

 

0

Ontvangsten lening EBN Bergermeer

2.300.000

‒ 2.300.000

0

Tabel 9 Uitsplitsing verplichtingen (bedragen x € 1.000)
 

Vastgestelde begroting (incl. Suppletoire Begrotingen, NvW en amendementen) (1)

Mutaties Suppletoire begroting Prinsjesdag (2)

Stand suppletoire begroting Prinsjesdag (3) = (1) + (2)

Verplichtingen

26.236.083

308.547

26.544.630

waarvan garantieverplichtingen

197.200

0

197.200

waarvan overige verplichtingen

26.038.883

308.547

26.347.430

Toelichting

Verplichtingen

Het verplichtingenbudget wordt per saldo met € 308,5 mln verhoogd. Dit saldo is het resultaat van verschillende verhogingen en verlagingen van verplichtingenbudgetten.

Ophogingen (groter dan € 10 mln):

  • HER+ (€ 10,6 mln) omdat er meer verplichtingen worden verwacht dan aan budget beschikbaar is.

  • SDE+ (178,7 mln), vooral ter financiering van de extra locatieonderzoeken door RVO voor windparken op zee (€ 128,7 mln) en een verplichtingenschuif uit 2024 en 2025 naar 2023 (€ 50 mln).

  • Aardwarmte (€ 12,5 mln), dit betreft de financiering van de uitbreiding van het SCAN-programma van EBN.

  • ISDE (€ 279,3 mln), vooral door toevoeging uit het Klimaatfonds van middelen voor isolatiemaatregelen en hybride warmtepompen (€ 163 mln) en door overheveling van budget van het ministerie van BZK voor isolatiemaatregelen (€ 48 mln). Daarnaast is € 68,3 mln vanuit het SDE++-budget toegevoegd (zie bij Verlagingen).

  • Overige subsidies (€ 71,3 mln) door toevoeging van middelen (€ 60 mln) uit het Klimaatfonds voor de Correctieregeling duurzame warmte (motie-Grinwis) en het toevoegen van middelen uit de Aanvullende Post bij Financiën voor het versnellen van CCS-onderzoek door EBN (€ 11,3 mln).

  • Tijdelijk prijsplafond energie kleinverbruikers 2023 (€ 83,3 mln), omdat er op het prijsplafond 2023 sprake is van een tekort ten opzichte van het budget dat bij 1e suppletoire begroting naar beneden is bijgesteld op basis van ramingen.

  • Compensatie aanbestedende diensten SEFE-contracten (€ 20 mln), zie ook bij Uitgaven.

  • Uitbreiding ontwikkelfonds energiecoöperaties warmteprojecten (€ 26,6 mln): zie bij Uitgaven.

  • Lening EBN (€ 32 mln) ter financiering van een lening aan EBN voor deelname aan de volgende fase van het CCS-project Aramis.

  • Uitvoeringskosten klimaat medeoverheden (€ 689,7 mln): omdat RVO de verplichtingen voor de Specifieke Uitkeringen (SPUK's) aan de medeoverheden ter financiering van de uitvoering van hun klimaatbeleid in 2023 in één keer is aangegaan voor de periode 2023-2025, is een schuif van verplichtingenbudget van 2025 naar 2023 doorgevoerd.  Daarnaast is € 16,1 mln aan loon- en prijsbijstelling aan het budget toegevoegd.      

  • Storting in begrotingsreserve duurzame energie en klimaattransitie (€ 226 mln): om overtollig SDE-budget in de reserve te kunnen storten (zie ook bij Uitgaven) is € 226 mln vanuit het SDE++-budget naar het budget voor de storting in de reserves geschoven.                  

Verlagingen (groter dan € 10 mln):

  • Projecten Klimaatakkoord (€ 10,4 mln), voornamelijk door overheveling van budget naar artikel 40 voor de Wetenschappelijke Klimaatraad en het CPB en voor klimaatcommunicatie en naar het ministerie van IenW voor extra middelen voor het PBL.

  • SDE++ (€ 550,2 mln) ter financiering van het tekort op de locatieonderzoeken (€ 1.328,7 mln, zie boven bij verhogingen), de compensatie van aanbestedende diensten die hun contract met SEFE Energy in 2022 hadden beëindigd (€ 74 mln), het tekort op de ISDE (€ 68,3 mln) en de uitbreiding van het SCAN-programma (€ 12,5 mln). Daarnaast is € 226 mln overgeheveld naar het instrument storting in begrotingsreserve duurzame energie en klimaattransitie om de storting van overtollige SDE-budget (zie bij uitgaven) mogelijk te maken.

  • Opschalingsinstrument waterstof (€ 248,9 mln), dit budget was in 2022 als voorfinanciering gedekt uit het DEI+-budget en wordt nu, nadat er eerst een verplichtingenschuif naar 2024 en verder is doorgevoerd, weer teruggeheveld naar het DEI+-budget omdat voor opschaling waterstof vanaf 2024 middelen uit het Klimaatfonds beschikbaar komen.

  • IPCEI Waterstof (€ 199 mln) door een verplichtingenschuif van 2023 naar 2024.

  • Tegemoetkoming blokaansluitingen (€ 348 mln): zie bij Uitgaven.

Uitgaven

Subsidies

Demonstratieregeling Klimaat- en Energie-innovatie (DEI+)

Op de middelen voor de DEI+ vindt een kasschuif plaats van 2023 naar 2024 tot en met 2027. Daarnaast wordt uit de resterende loon- en prijsbijstelling op artikel 40 € 1,8 mln toegevoegd aan het DEI+-budget.

Projecten Klimaat en Energieakkoord

De verlaging van het budget betreft voornamelijk overhevelingen van budget naar artikel 40 voor de apparaatskosten van de Wetenschappelijke Klimaatraad en voor de extra kosten die het ministerie maakt voor de publiekscampagne (Zet Ook De Knop OM (ZODKO) en algemene klimaatcommunicatie. Ook wordt budget naar Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) overgeheveld ter dekking van de extra kosten die door deze instellingen gemaakt worden voor aanvullend onderzoek en extra monitoring in het kader van het Klimaatakkoord.

SDE

Omdat door de hoge energieprijzen op de SDE-regeling in 2023 in het geheel geen uitgaven verwacht worden, wordt het gehele beschikbare kasbudget (€ 226 mln) in de reserve duurzame energie en klimaattransitie gestort.

SDE+

Voornamelijk ter financiering van de nadeelcompensatie voor de productiebeperking van kolencentrales wordt € 730 mln vanuit het SDE+-budget overgeheveld naar het SDE++-budget waar deze nadeelcompensatie uit gefinancierd wordt. Bovendien wordt vanuit het SDE+-budget € 74 mln vrijgemaakt om de aanbestedende diensten die in 2022 financieel nadeel hebben ondervonden doordat zij hun energiecontracten met SEFE Energy hebben opgezegd, financieel te compenseren. Ook vinden diverse overhevelingen naar andere departementen (LNV, IenW, J&V) plaats ter financiering van de inpassingskosten die deze departementen moeten maken als gevolg van de aanleg van windparken op zee. Ook wordt € 12,5 mln vanuit het SDE+-budget overgeheveld ter financiering van de voortzetting van het SCAN-programma van EBN.

Tegenover deze verlagingen van het budget staan ook enkele verhogingen. Zo worden ontvangsten van RVO op basis van terugbetaalde SDE(+/++)-subsidievoorschotten ingezet ter dekking van de hogere uitgaven van RVO op de financiering van locatieonderzoeken voor windparken op zee en voor de hogere voorschotbetaling in 2023 aan TenneT voor de aanleg van het net op zee.

SDE++

De hogere uitgaven op het SDE++-budget hebben voor het grootste deel betrekking op de financiering van de nadeelcompensatie voor de productiebeperking van kolencentrales. Zie ook bij SDE+.

Aardwarmte

Voor het SCAN-programma worden extra middelen gereserveerd om de kennis van de ondergrond verder uit te breiden. In 2023 bedraagt dit € 12,5 mln. Dekking vindt plaats uit het SDE+-budget.

ISDE-regeling

Vanuit het Klimaatfonds is € 140 mln toegevoegd aan het ISDE-budget als onderdeel van het Nationaal Isolatie Programma (NIP). Het doel van het NIP is het isoleren van 2,5 miljoen woningen in 2030 met de nadruk op de 1,5 miljoen slechtgeïsoleerde woningen. Naast deze Klimaatfondsmiddelen stelt het ministerie van BZK € 48 mln beschikbaar voor isolatiemaatregelen. Tenslotte wordt vanuit het Klimaatfonds ook € 23 mln beschikbaar gesteld ter stimulering van de aanschaf van hybride warmtepompen.  

Overige subsidies

Ter uitvoering van de motie Grinwis-Erkens wordt € 60 mln gereserveerd voor de nader uit te werken correctieregeling duurzame warmte. Daarnaast wordt vanuit het Klimaatfonds in 2023 € 11,25 mln beschikbaar gesteld voor het versnellen van CCS-onderzoek door EBN. Tenslotte vindt een kasschuif van € 4,9 mln van 2023 naar 2027 plaats op het voor het WarmtelinQ-project beschikbare budget.

Opschalingsinstrument waterstof

In 2021 is het voor het opschalingsinstrument waterstof benodigde budget voorgefinancierd uit het DEI+-budget. Nu er middelen vanuit het Klimaatfonds beschikbaar komen voor waterstofprojecten kan het bedrag van de voorfinanciering weer toegevoegd worden aan het DEI+-budget. Daartoe wordt eerst het voor 2023 beschikbare kasbudget verschoven naar de jaren 2025 en 2026 en wordt het dan beschikbare kasbudget naar het DEI+-budget geschoven. Hier staat tegenover dat vanuit het Klimaatfonds € 1 mln aan het budget 2023 wordt toegevoegd voor het kennisplatform offshore elektrolyse en ketenbrede consortia.

Subsidie verduurzaming MKB (SVM)

Omdat de nieuwe openstelling van de SVM in 2023 vertraagd is, zal een groot deel van de betalingen hierop pas in 2024 plaatsvinden. Daarom wordt een groot deel van het voor 2023 beschikbare kasbudget met een kasschuif van € 9 mln naar 2024 geschoven. Ook wordt € 1,3 mln toegevoegd aan het uitvoeringsbudget van RVO ter financiering van de uitvoeringskosten van de regeling.

IPCEI waterstof

De verlaging van het budget voor IPCEI Waterstof wordt vooral veroorzaakt doordat Klimaatfondsmiddelen van de regeling IPCEI Waterstof golf 3 met een kasschuif van 2023 naar 2026 en 2027 worden geschoven.

Vulmaatregelen gasopslag

Op het budget 2023 voor de vulmaatregelen gasopslag Bergermeer is sprake van een meevaller van bijna € 730 mln. Omdat deze middelen generaal gedekt zijn, worden deze nu weer ingeleverd naar de algemene middelen. Op de resterende midelen vindt een kasschuif plaats van € 354 mln van 2023 naar 2024 en 2025.

NGF-project NieuweWarmteNu!

Om de kasbudgetten van het instrument NGF-project NieuweWarmteNu! in lijn te brengen met de verwachte uitfinanciering op de in 2023 aan te gane verplichtingen, wordt een kasschuif van 2023, 2024 en 2025 naar latere jaren doorgevoerd.

Tijdelijk prijsplafond energie kleinverbruikers 2023

De totale geraamde uitgaven aan het prijsplafond bedragen € 4,3 mld. Ondanks de gedaalde energieprijzen betekent dit een tegenvaller van € 0,3 mld ten opzichte van de raming die dit voorjaar is gemaakt door EZK. In het voorjaar is geraamd op basis van een verwacht prijs- en verbruiksverloop, waarbij foutief is gecorrigeerd voor de energiebelasting die geen deel uitmaakt van de plafondtarieven. Hierdoor is de toenmalige raming lager uitgevallen. De subsidie die RVO heeft uitgekeerd aan energieleveranciers tot en met augustus is inmiddels bekend. Op basis van deze realisatiecijfers kan een beter beeld worden geschetst van de kosten van het prijsplafond. De extrapolatie van de realisatiecijfers naar het restant van 2023 laat een tegenvaller zien ten opzichte van de raming van dit voorjaar. Aangezien de dekking van de uitgaven aan het energiepakket in het voorjaar zijn vastgezet leidt dit niet tot een additionele dekkingsopgave. Daarnaast vinden in 2024 bijstellingen en afrekeningen plaats die mogelijk leiden tot additionele uitgaven, waarvoor middelen benodigd zijn. Een deel van de middelen is derhalve geschoven naar 2024.

Compensatie aanbestedende diensten SEFE-contracten

Voor de SEFE-regeling (compensatie van aanbestedende diensten die in 2022 financieel nadeel hebben ondervonden doordat zij in navolging van de sancties tegen Rusland hun energiecontracten met SEFE Energy hebben opgezegd) die tot maart 2025 loopt, worden ook uitgaven verwacht in 2023 (€ 20 mln). Dit betreft een gedeelte van de € 74 mln die voor de regeling vanuit de SDE+ beschikbaar is gesteld (zie ook bij SDE+).

Tegemoetkoming blokaansluitingen

Omdat de uitgaven voor de regeling tegemoetkoming blokaansluitingen naar verwachting zullen meevallen, wordt het hiervoor in 2023 beschikbare budget met € 338 mln naar beneden bijgesteld. Ook wordt € 10 mln overgeheveld naar het ministerie van Financiën voor de uitvoeringskosten van de Belastingdienst voor het jaar 2023 van de regeling.

Uitbreiding ontwikkelfonds energiecoöperaties warmteprojecten

In 2023 wordt € 26,6 mln beschikbaar gesteld voor de pilot uitbreiding van het Ontwikkelfonds Energiecoöperaties voor warmteprojecten.

Leningen

Lening EBN

In 2023 zal een lening aan EBN worden verstrekt voor deelname in de FEED-fase van het Aramis-project, specifiek voor de ontwikkeling van de opslaglocaties. Het door EBN verkregen rendement op dit CCS-project zal worden gebruikt om deze lening af te lossen.

Opdrachten

Onderzoek en opdrachten

Aan het budget voor onderzoek en opdrachten worden Klimaatfondsmiddelen toegevoegd voor het onderzoek naar de nieuwbouw van kerncentrales, uitvoeringslasten en de ondersteuning van de ontwikkeling van Small Nuclear Reactors (SMR’s). Daarnaast worden met een kasschuif middelen verschoven van 2023 naar 2024 en verder.

Energiehulp Oekraïne

Voor het herstel van de energie-infrastructuur in Oekraïne is € 18 mln gereserveerd. Hiervan wordt met een kasschuif € 7,5 mln naar 2024 geschoven, omdat de contracten van grote trajecten pas in het najaar van 2023 gesloten zullen worden en de daarmee samenhangende kasuitgaven daarom pas in 2024 zullen plaatsvinden.

Bijdrage aan medeoverheden

Uitvoeringskosten klimaat medeoverheden

Door alle nieuwe klimaatambities kent de overheid verhoogde uitvoeringslasten. Daarom zijn Klimaatfondsmiddelen beschikbaar gesteld voor het versterken van de capaciteit bij provincies en regiogemeenten om het voorbereidingstraject van netverzwaringen en -uitbreidingen te versnellen. Aan deze middelen wordt nu de loon- en prijsbijstelling 2023 toegevoegd. Daarnaast worden er Klimaatfondsmiddelen toegevoegd voor de verhoogde uitvoeringslasten van medeoverheden op het gebied van kernenergie.

Storting begrotingsreserves

Storting in begrotingsreserve duurzame energie en klimaattransitie

Omdat op de SDE-regeling in 2023 geen betalingen worden verwacht als gevolg van de gestegen energieprijzen (en het wegvallen van de onrendabele top), wordt het gehele in 2023 voor de SDE beschikbare kasbudget (€ 226 mln) in de reserve duurzame energie en klimaattransitie gestort.

Ontvangsten

ETS-ontvangsten

Op basis van de jaarlijkse actualisatie van de ETS-prijzen wordt de raming van de ETS-ontvangsten met € 50 mln naar beneden bijgesteld.

Diverse ontvangsten

RVO verwacht in 2023 circa € 192 mln meer te ontvangen aan terugbetaalde subsidievoorschotten op basis van de SDE, de SDE+ en de SDE++. Deze ontvangsten worden ingezet ter dekking van de hogere uitgaven van RVO op de uitfinanciering van locatieonderzoeken voor windparken op zee en voor de (veel) hogere voorschotbetaling in 2023 aan TenneT voor de aanleg van het net op zee. Daarnaast wordt de raming met bijna € 3 mln verhoogd door hogere ontvangsten op basis van doorberekening van planschadeuitkeringen aan initiatiefnemers van energieprojecten en door terugbetaling van in 2023 te veel verstrekt voorschot door de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI).

Ontvangsten lening EBN Bergermeer

Op de begroting van artikel 4 stond nog een geraamde ontvangst in 2023 van € 2,3 mld als aflossing van de lening die in 2022 aan EBN is verstrekt voor het vullen van de gasopslag in Bergermeer. Maar omdat het in 2022 verstrekte voorschot op deze lening al eind 2022 (met rente) is terugbetaald komt de gehele ontvangstenraming voor 2023 te vervallen.

Licence