Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) werkt aan een slagvaardig en betrouwbaar openbaar bestuur waarop inwoners kunnen vertrouwen. Een openbaar bestuur dat samen met de samenleving in staat is de maatschappelijke opgaven op te lossen. Veranderingen in onze maatschappij beïnvloeden hoe ons bestuur en onze democratie werkt. Om waarden als legitieme besluitvorming, slagkrachtig openbaar bestuur en transparantie daarbij te behouden en democratische waarden en vrijheden te borgen en versterken, is continue aandacht nodig voor de werking en inrichting van democratie en bestuur.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft de zorg voor het goed functioneren van het openbaar bestuur van ons land.

Burgers verlangen in toenemende mate maatwerk van de overheid. Dat vraagt om een overheid die in kan spelen op hun individuele behoeften en om kan gaan met uiteenlopende maatschappelijke opgaven op verschillende schaalniveaus. Daarnaast zijn er grote maatschappelijke opgaven die we als overheden alleen samen met de samenleving kunnen oplossen. Om hier goed op in te kunnen spelen organiseren we de overheid zo dicht mogelijk bij de burger en met betrokkenheid van de burger.

Met het oog op de doelen binnen dit beleidsartikel is een gezamenlijk inzet van gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk nodig. Niet alleen om zo effectief en efficiënt mogelijk te werken, maar met voortdurende aandacht voor de legitimatie van het overheidshandelen. De belangrijkste pijler daarin is de democratische legitimatie, maar vloeit die legitimatie ook voort uit het dagelijks contact tussen overheid en burger.

De slagvaardigheid en legitimatie van het openbaar bestuur vraagt om een zo helder mogelijke taakverdeling tussen de overheden, financiering die daarbij aansluit, draagkracht in de uitvoering, onderlinge afstemming en samenwerking, betrokkenheid van burgers, ruimte voor maatwerk en zorg voor en toerusting van de mensen werkzaam in het openbaar bestuur.

De basis hiervoor ligt in de Grondwet, de Gemeente- en Provinciewet, de Financiële-verhoudingswet, de Wet gemeenschappelijke regelingen, de Kieswet, de Wet financiering politieke partijen en de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek.

De Minister van BZK heeft hierin een stimulerende, financierende, regisserende en uitvoerende rol.

Stimuleren

Om de slagvaardigheid van het openbaar bestuur te versterken stimuleert de Minister van BZK de samenwerking tussen overheden en het werken als één overheid, onder meer via het interbestuurlijk programma (IBP) en de regiodeals. De Minister bevordert innovatieve werkwijzen via Agenda stad en de citydeals.

Ter versterking van het democratisch bestel werkt de Minister van BZK aan een sterkere verbinding van inwoner en overheid, aan betere toerusting en ondersteuning van politieke ambtsdragers en aan een weerbaarder bestuur. De Minister stimuleert en faciliteert betrokken partijen en draagt zorg voor kennisontwikkeling en –verspreiding. Concrete voorbeelden zijn het samenwerkingsprogramma Democratie in Actie en Netwerk Weerbaar bestuur.

Financieren

Op basis van de Financiële-verhoudingswet is de Minister van BZK - samen met de Staatssecretaris van Financiën (de fondsbeheerders) - verantwoordelijk voor het beheer van het gemeente- en provinciefonds. De middelen voor beide fondsen kennen een eigen begroting (gemeentefonds en provinciefonds) maar het beheer kan niet los gezien worden van de rest van het stelsel. Op basis van de Gemeente- en Provinciewet is de Minister van BZK verantwoordelijk voor het stelsel van decentrale belastingen.

Tevens financiert de Minister van BZK de rechtspositionele regelingen van (voormalige) politieke ambtsdragers.

Regisseren

Op basis van de Financiële-verhoudingswet (artikel 2) coördineert de Minister van BZK de inzet van het Rijk ter bekostiging van het takenpakket van gemeenten en provincies. Op basis van de Gemeente- en Provinciewet is de Minister van BZK daarnaast verantwoordelijk voor de interbestuurlijke verhoudingen en het Rijksbeleid dat de medeoverheden raakt. De minister coördineert hierbij het overleg tussen het Rijk en de medeoverheden. Door de Wet gemeenschappelijke regelingen waarvoor de Minister van BZK verantwoordelijk is, kunnen gemeenten, provincies en waterschappen samenwerken in publiekrechtelijke constructies.

Betrouwbare en transparante verkiezingen zijn essentieel voor het vertrouwen in de democratie. De Minister van BZK is verantwoordelijk voor de Kieswet, die de verkiezingen voor de leden van de Eerste Kamer en Tweede Kamer der Staten-Generaal, het Europees Parlement, Provinciale Staten, algemene besturen van waterschappen, eilandsraden en gemeenteraden regelt.

Om de leefbaarheid te vergroten in ondermijningsgevoelige gebieden kan de Minister van BZK op basis van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek op verzoek van de gemeenteraad wooncomplexen of straten aanwijzen waarin aan woningzoekende huurders eisen kunnen worden gesteld of voorrang wordt verleend. Op basis van de Wet aanpak woonoverlast (artikel 151d Gemeentewet) is de Minister van BZK stelselverantwoordelijk om hiermee gemeenten de mogelijkheid te bieden ernstige en herhaaldelijke hinder voor omwonenden tegen te gaan door middel van het opleggen van een gedragsaanwijzing.

Uitvoeren

Politieke partijen vervullen een cruciale rol in de democratie. De Minister van BZK voert de Wet financiering politieke partijen uit en financiert deze ook.

De Minister van BZK geeft uitvoering aan het Nederlandse decoratiestelsel en aan de ontslag- en benoemingsprocedures van burgemeesters, Commissarissen van de Koning en leden van de Hoge Colleges van Staat.

Om het stelsel van het openbaar bestuur te ondersteunen voert de Minister onderzoek uit en ontwikkelt zij kennisproducten, zoals de Staat van het Bestuur en de website www.waarstaatjegemeente.nl.

Scholieren naar parlement

Het kabinet-Rutte III heeft in het Regeerakkoord opgenomen dat alle kinderen tijdens hun schooltijd het parlement bezoeken. Een bezoek aan het parlement draagt bij aan het overbrengen het belang en de werking van de democratie en versterkt de burgerschapsvaardigheden en –kennis van leerlingen. Het draagt daarmee bij aan het bevorderen van democratisch burgerschap wat van belang is voor de bewustwording en kennis over en van de werking van de democratie en diens belangrijkste instituties en daarmee aan een sterke en levendige democratie. Democratische vorming is ook een belangrijk onderdeel van het burgerschapsonderwijs. Voor de uitvoering van deze maatregel vindt een geleidelijke verhoging van de subsidie aan ProDemos plaats, zodat meer scholieren mee kunnen doen.

Herijking gemeentefonds

De fondsbeheerders – de Minister van BZK en de Staatssecretaris van Financiën – hebben de Tweede Kamer geïnformeerd over de voornemens van het kabinet ten aanzien van de financiële verhoudingen (Kamerstukken II 2017/18, 34775-B, nr. 18). Het onderzoek omvat nagenoeg het hele gemeentefonds en is opgesplitst in twee delen: de verdeelmodellen sociaal domein en het ‘klassieke’ gemeentefonds (de overige onderdelen). De onderdelen kennen een identiek tijdpad, maar zullen parallel worden onderzocht. Het gaat bijvoorbeeld over de manier waarop in de verdeling van het gemeentefonds rekening wordt gehouden met de eigen inkomsten van gemeenten, de mogelijkheden tot vereenvoudiging van de verdeling en over de indeling van het gemeentefonds naar beleidsterreinen (clusterindeling). Invoering van de nieuwe verdeling is voorzien in 2021. Uiterlijk voorjaar 2020 zal de Tweede Kamer worden geïnformeerd over de voorgestelde aanpassingen in de verdeling. In 2019 en in 2020 wordt er verder gesproken met provincies over de financiële verhoudingen. Daarnaast komen de fondsbeheerders in 2020 met voorstellen om het belastinggebied van gemeenten te hervormen.

Herziening uitkeringsstelsel

De versterking van interbestuurlijke samenwerking vraagt tevens aanpassingen in de financiële verhoudingen. Om als één overheid te functioneren dient het uitkeringsstelsel aangepast te worden. Het huidige stelsel is nog te veel ingericht vanuit de gedachte «je gaat erover of niet». Hiervoor is een wetswijziging noodzakelijk. Deze noodzaak blijkt onder meer uit de kritiek van de Algemene Rekenkamer op de wijze waarop decentralisatie-uitkeringen worden ingezet bij situaties, waarin we als één overheid gezamenlijke afspraken willen maken over gezamenlijke doelen. De fondsbeheerders werken aan een aanpassing van de Financiële-verhoudingswet die erop is gericht om een financieel instrumentarium te creëren dat deze samenwerking tussen Rijk en decentrale overheden faciliteert.

Van het totale uitgavenbudget op artikel 1 is 82% juridisch verplicht en dit kent de volgende onderverdeling:

Subsidies

Het subsidiebudget is voor 89% juridisch verplicht. Het betreft onder andere subsidies aan de politieke partijen, de Oorlogsgravenstichting (OGS), ProDemos en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Opdrachten

Het opdrachtenbudget is voor 46% juridisch verplicht. Het betreft hier onder andere middelen voor verkiezingen, kenniscentra en onderzoeken door derden.

Inkomensoverdracht

Het inkomensoverdrachtbudget is voor 95% juridisch verplicht. Het gaat onder andere om pensioenen en uitkeringen aan voormalige ministers en staatssecretarissen en uitkeringen aan voormalige burgemeesters.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Het budget voor bijdragen aan ZBO’s/RWT’s is voor 100% juridisch verplicht. Het Ministerie van BZK verstrekt bijdragen aan ICTU vanuit het programma Democratie in Actie om bewoners meer invloed te geven op besluitvorming en voor de uitvoering van het Actieplan Open Overheid 2018-2020.

Bijdragen aan agentschappen

Het budget voor bijdragen aan agentschappen is voor 100% juridisch verplicht. Het betreft een bijdrage aan Dienst Publiek en Communicatie van het Ministerie van Algemene Zaken voor de landelijk informerende verkiezingscampagnes. In 2020 wordt de campagne van de Tweede Kamer verkiezingen in 2021 voorbereid.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Het budget voor bijdragen aan (inter)nationale organisaties is voor 100% juridisch verplicht. Het Ministerie van BZK levert een jaarlijkse bijdrage ten behoeve van het Europe for Citizens Point (ECP) voor de uitvoering van het programma Europa voor de burger.

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

Het budget voor bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken is voor 100% juridisch verplicht. Het betreft een bijdrage aan de gemeente Den Haag voor de permanente registratie voor kiezers in het buitenland en een bijdrage aan de provincie Fryslân in het kader van de taakintensivering met betrekking tot de Wet gebruik Friese taal.

1.1 Bestuur en regio

Subsidies

Bestuur en Regio

COELO

Het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) ontvangt een subsidie voor het onderzoek naar een laagdrempelige informatievoorziening over economische en financiële aspecten van medeoverheden.

Bevolkingsdaling

BZK zet in 2020 in op kennisdeling en regionale integrale gebiedsontwikkeling in krimp- en anticipeerregio’s. Voor alle krimp- en anticipeerregio’s kent BZK een ondersteuningsaanbod dat bestaat uit beschikbare kennis en instrumentarium, die toe te passen zijn in de regionale maatwerkaanpak. Middelen uit het programma bevolkingsdaling worden ingezet voor kennisdeling en ondersteuning van regiodeals specifiek gericht op krimpproblematiek. Daarnaast kunnen krimp- en anticipeerregio’s aanspraak maken op middelen voor het ontwikkelen van een regionale agenda.

Ondersteuning Gemeenten

De middelen worden ingezet voor een subsidie aan de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) gericht op activiteiten van het Verbindend Landelijk Ondersteuningsteam (VLOT). Het VLOT ondersteunt gemeenten en haar partners op het gebied van bestuur, zorg en veiligheid en (verbindende) thema’s uit het Interbestuurlijk Programma (IBP).

Kenniscentrum Europa Decentraal

Het Kenniscentrum Europa Decentraal ontvangt een subsidie. Dit is een gezamenlijk initiatief van het Ministerie van BZK, het Interprovinciaal Overleg (IPO), de VNG en de Unie van Waterschappen, dat zich richt op toepassing en verspreiding van kennis en expertise over Europees recht bij de medeoverheden.

Oorlogsgravenstichting (OGS)

Namens de Nederlandse overheid onderhoudt de Oorlogsgravenstichting (OGS) wereldwijd ongeveer 50.000 graven van Nederlandse oorlogsslachtoffers. Deze graven liggen in meer dan vijftig landen, verspreid over vijf continenten. Het zwaartepunt ligt daarbij in Indonesië. Tevens verzorgt de OGS ruim 10.000 graven van militairen van de geallieerde strijdkrachten in Nederland. De OGS ontvangt een subsidie voor de uitvoering hiervan op basis van de Subsidieregeling Oorlogsgravenstichting 2019-2022.

Opdrachten

Bestuur en regio

Interbestuurlijk programma en sociaal domein

Op basis van de programmastart IBP werkt het Ministerie van BZK samen met andere departementen en medeoverheden aan urgente maatschappelijke opgaven. In 2020 doen we dit onder andere via een leer- en inspiratietraject waarin we lessen uit de verschillende opgaven uit het IBP trekken om zo tot innovatieve oplossingen te komen. Daarnaast zetten we in op het ondersteunen van de lokale en regionale praktijk en het brengen van lokale knelpunten en voorbeelden naar Den Haag. Ondersteuningsstructuren komen tot stand via subsidies en bijdragen.

BZK ondersteunt gemeenten bij het verbeteren van oplossingen voor personen die in een sociaal-maatschappelijke kwetsbare positie terecht zijn gekomen. Dit doen we onder andere middels innovatieve trajecten via het Programma Sociaal Domein en ondersteuning bij de implementatie van een persoonsgerichte aanpak voor kwetsbare personen en hun omgeving. Samen met gemeenten en de VNG zorgen we dat hulpverleners in de wijk beter en eerder hulp op maat kunnen bieden aan inwoners met complexe en urgente sociale problemen (multiproblematiek). In 2020 geven we daarnaast verdere ondersteuning om de inrichting van gegevensverwerking te verbeteren en werken we aan een wetsvoorstel om gemeenten beter in staat te stellen om gegevens te verwerken ten behoeve van een integrale aanpak bij multiproblematiek.

Met het oog op een nieuwe verdeling van het gemeentefonds met ingang van 2021 heeft de Minister van BZK ook in 2020 aandacht voor de verdeling van middelen voor het sociaal domein. Daarbij gaat het niet alleen om de middelen die samenhangen met de gedecentraliseerde taken op het gebied van Wmo, Jeugd en Participatie. Ook de verdeling van de middelen voor de taken die gemeenten al hadden in het sociaal domein wordt bezien. Een belangrijk onderdeel is het ontwerpen van een nieuwe verdeling voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang.

In het fysieke domein werken we samen met andere departementen en medeoverheden aan de vormgeving en inrichting van de Regionale Energiestrategieën (RES) en van diverse andere fysieke opgaven die in de regio’s gestalte krijgen, zoals klimaat, regionale economie en vitaal platteland. Als crossover (gemeenschappelijke deler) tussen de opgaven werken we aan de bestuurlijke innovatie die nodig is bij het anders werken. We werken samen met regio’s aan maatschappelijke opgaven en doen wat nodig is op randvoorwaarden (financiën, bestuurlijke verhoudingen, regionale samenwerken, bestuurskracht en ambtelijke innovatie).

Bevolkingsdaling

De Minister van BZK ondersteunt gemeenten en provincies bij het op peil houden van de leefbaarheid in krimpgebieden. Met de Kamerbrief ‘Tweede Voortgangsrapportage Actieplan Bevolkingsdaling’ (Kamerstukken II, 2018/19, 31757, nr. 97) is het programma Bevolkingsdaling met één jaar verlengd t/m 2020. In 2020 zal daarom een opdracht worden verstrekt voor de evaluatie van het programma. Daarnaast is de Minister van BZK in 2019 twee expertisetrajecten gestart op de thema’s wonen in krimpgebieden en energietransitie in dun(ner)bevolkte gebieden. Dit zijn twee urgente thema’s die in veel krimpgebieden bovenaan de agenda staan. Voor het vervolg van deze kennistrajecten in 2020 zullen opdrachten worden verstrekt om bijeenkomsten te organiseren en onderzoek te doen.

Agenda Stad

Het Ministerie van BZK biedt ook in 2020 ruimte voor maatwerk in de werkwijze en inrichting van het openbaar bestuur. Dit komt onder andere tot uiting in de verdere ontwikkeling en uitvoering van Agenda Stad. Dit richt zich op het (bevorderen van) groei, leefbaarheid en innovatie in Nederlandse steden door middel van City Deals. Agenda Stad ondersteunt de steden op verschillende manieren; via een team van dealmakers, een lerend netwerk met een Community of Practice, het organiseren van een grootstedelijk congres ‘de Dag van de Stad’, het bieden en ontwikkelen van een digitaal communicatie platform (www.agendastad.nl) en het coördineren van een interdepartementaal en een stedelijk kernteam. Naast de lopende City Deals start in 2020 een aantal nieuwe City Deals op het gebied van mobiliteit, diversiteit, stadsvernieuwing, cyber security en circulariteit. Deze bieden steden ruimte om te experimenteren en te vernieuwen.

Kennisopbouw en -uitwisseling

Kennis is onmisbaar voor een effectief, interbestuurlijk en democratisch gelegitimeerd samenspel tussen overheden. Hierbij staan de inhoudelijke opgaven voorop, is er sprake van gelijkwaardige partners en één overheid en worden er daadwerkelijk resultaten geboekt. De Minister van BZK wil overheden ondersteunen in de organisatie van hun samenwerking door actief bij te dragen aan de kennisopbouw en -uitwisseling in het openbaar bestuur en een feitelijke basis te creëren voor goede, interbestuurlijke afspraken. De Minister van BZK zet zich onder meer in voor het verkrijgen en vergroten van systematisch inzicht in wat wel en niet werkt bij (inter)bestuurlijk opgavegericht maatwerk. Er worden in 2020 opdrachten verstrekt voor verschillende monitoren, digitale kennisproducten, congressen, expertise- en leertrajecten, publicaties en onderzoeken op het terrein van het openbaar bestuur. Voorbeelden hiervan zijn de Staat van het bestuur, Monitor politieke ambtsdragers, Monitor Sociaal domein en Financiële data gemeenten.

Grensoverschrijdende samenwerking

De samenwerking met de buurlanden, die in 2018 een nieuwe impuls (Kamerstukken II, 2018/19, 32851, nr. 53) heeft gekregen, heeft in 2019 geresulteerd in nieuwe samenwerkingsagenda’s met als doel economische groei en sociale en fysieke leefbaarheid in de grensregio’s te versterken door kansen en initiatieven te ondersteunen en de juiste randvoorwaarden te creëren. Het Ministerie van BZK werkt in 2020 verder aan de uitvoering van deze samenwerkingsagenda’s. Er is daarbij bijzondere aandacht voor de uitvoering van afspraken die gemaakt zijn in het kader van de regio deals in de grensregio’s, uitwisseling van jongeren in de grensregio, de grenslandagenda met Noordrijn-Westfalen en de aanpak van grensknelpunten in het Nederlands-Vlaamse grensgebied.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Diverse bijdragen

In 2020 wordt, voor het laatste jaar binnen het huidige contract, de bijdrage aan ICTU voor de ondersteuning van opgaven van het Interbestuurlijk Programma (IBP) in en met de regio verstrekt. De bijdragen aan ICTU betreffen personele inzet en gebiedsgericht werken.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Bijdragen internationaal

Het Ministerie van BZK betaalt een jaarlijkse contributie aan het European Urban Knowledge Network (EUKN), een Europees kennisnetwerk van landelijke overheden die verantwoordelijk zijn voor stedelijke ontwikkeling en beleid. Nederland, vertegenwoordigd door BZK, is lid en beurtelings voorzitter en vice-voorzitter. Het EUKN houdt zich in 2020 bezig met onderzoek, voorlichting en het verzamelen en delen van expertise. Het EUKN maakt ook deel uit van het secretariaat van de Urban Agenda for the EU (UAEU) en zal werkzaamheden verrichten naar aanleiding van een onderzoek naar de beleidsimpact van de UAEU en de toekomst hiervan. Daarnaast zal EUKN in 2020 twee bijeenkomsten organiseren van de General Assembly.

1.2 Democratie

Subsidies

Verbinding inwoner en overheid

In het kader van het samenwerkingsprogramma Democratie in Actie ontvangt de VNG een subsidie. Democratie in Actie stimuleert en ondersteunt gemeenten én gemeentelijke spelers ten aanzien van responsief bestuur en democratische initiatieven, onder meer met ruimte voor bewonersinitiatief zoals Right to Challenge.

Het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) is voor BZK de gesprekspartner over bewonersinitiatieven, waaronder Right to Challenge, bewonersorganisatie en de verbinding tussen bewoners en overheid. LSA ontvangt in 2020 een subsidie voor het bevorderen van bewonersparticipatie in algemene zin. Ook de Landelijke Vereniging van Kleine Kernen (LVKK) ontvangt in 2020 subsidie. Deze subsidie is gericht op activiteiten met als oogmerk het versterken van de zelforganisatie en burgerbetrokkenheid in dorpskernen.

De Tweede Kamer is op 26 juni geïnformeerd over de voortgang in het versterken en vernieuwen van de lokale democratie (Kamerstukken II, 2018/19, 35000 VIII, nr. 100).

Om de betrokkenheid bij en kennis over democratie en bewustzijn over burgerschap te stimuleren, ontvangen diverse projecten en activiteiten een subsidie, waaronder het Democratiefestival en het Prinsjesfestival. Daarbij is de aandacht met name gericht op jongeren.

Ten behoeve van evidence based beleid worden meerjarige subsidies aan universiteiten verstrekt voor een onderzoek naar democratische kernwaarden bij jongeren, een verkenning van lokale politieke partijen in de context van (lokale) democratie en voor de ontwikkeling van een monitor waarmee systematisch actuele kennis wordt verzameld over politieke ambtsdragers op nationaal, provinciaal en gemeentelijk niveau en bij de waterschappen.

In de Bestjoersôfspraak Fryske taal en kultuer 2019-2023 (BFTK) (bijlage bij Kamerstukken II, 2018/19, 35000 VII, nr. 83) is overeengekomen dat het Ministerie van BZK voor de looptijd van de BFTK jaarlijks € 110.000 begroot voor de leerstoel Friese taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Toerusting en ondersteuning politieke ambtsdragers

Op decentraal niveau zijn er in Nederland ongeveer 12.000 politieke ambtsdragers actief in gemeenten, provincies en waterschappen. Om te zorgen dat er voldoende goed toegeruste politieke ambtsdragers beschikbaar zijn en beschikbaar blijven, verstrekt de Minister van BZK subsidies aan politieke partijen en aan de beroepsgroepen van politieke ambtsdragers en griffiers, waaronder de beroepsverenigingen van politieke ambtsdragers (Nederlands Genootschap van Burgemeesters, Wethoudersvereniging, Statenlid.nu, Nederlandse vereniging van raadsleden) en de Vereniging van Griffiers, en aan de VNG. Samen met de beroepsgroepen, de koepels van medeoverheden en (bestuurdersverenigingen van) politieke partijen wordt via subsidies zorggedragen voor passende eigentijdse inwerk- en opleidingsprogramma’s voor de verschillende beroepsgroepen. Daarnaast wordt middels de subsidies in 2020 ook bijzondere inzet gepleegd om onderlinge kennisdeling en een brede, diverse instroom in het ambt te bevorderen en te zorgen dat mensen na het ambt weer goed landen op de arbeidsmarkt. Ook wordt er een subsidie verstrekt voor de doorontwikkeling en borging van het in 2019 opgerichte kennispunt voor lokale politieke partijen.

De Tweede Kamer is in juli 2019 geïnformeerd over de beleidswijziging vanuit BZK om te sturen op meer vrouwen in het openbaar bestuur (Kamerstukken II, 2018/19, 30420, nr. 328).

Vanuit het samenwerkingsprogramma Democratie in Actie ontvangt de VNG subsidie om een collectief aanbod aan gemeenteraden te verzorgen om leren en reflecteren te stimuleren en daarmee de kwaliteit van het lokaal bestuur te versterken. Van het aanbod kan in 2020 ook door provinciale staten gebruik worden gemaakt.

Weerbaar bestuur

In het Netwerk Weerbaar Bestuur wordt door het Ministerie van BZK samengewerkt met andere departementen, beroepsverenigingen van politieke ambtsdragers, bestuurdersverenigingen van landelijke politieke partijen, koepels van medeoverheden en diverse andere relevante partners. De gezamenlijke aanpak richt zich op het bevorderen van de integriteit en veiligheid van politieke ambtsdragers. Daarbij wordt ingezet op bewustwording, vroege signalering en ondersteuning bij incidenten binnen het lokaal bestuur. BZK verstrekt daartoe subsidies aan de netwerkpartners voor (gezamenlijke) activiteiten, waaronder een goede 1e en 2e -lijnsondersteuning voor politieke ambtsdragers bij incidenten, trainingen, veiligheidsadvies en advies bij integriteitsonderzoeken. Dit eerste vindt plaats door middel van een subsidie aan het Nederlands Genootschap van Burgemeesters.

In 2020 worden ook subsidies verstrekt voor de verdere uitvoering van de Actie-agenda vakantieparken 2018-2020. Dit betreft onder andere het organiseren van regiobijeenkomsten om samen met gemeenten en provincies kennis en ervaringen te delen over de aanpak van ondermijning op vakantieparken.

Om de kennis over de implementatie van de Wet aanpak woonoverlast te vergroten ontvangt het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid in 2020 subsidie voor onder meer het voortzetten van de organisatie van bijeenkomsten ten behoeve van gemeenten en andere partners.

Ook verstrekt het Ministerie van BZK subsidie voor de organisatie van kennisbijeenkomsten over de aanpak van ondermijningsgevoelige gebieden, met name kwetsbare wijken, en voor de voortzetting van de leerkring gebiedsgerichte aanpak ondermijnende criminaliteit ten behoeve van gemeenten.

De Nederlandse Vereniging voor Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) ontvangt subsidie voor de versterking van de lokale rekenkamers en de ondersteuning van het kwaliteitsbeleid. Rekenkamers zijn van belang voor een weerbaar bestuur. Het doel van de subsidie is een situatie te bereiken en in stand te houden waarin weerbare gemeentelijke rekenkamers de gemeenteraad in hun gemeente op een slagvaardige wijze ondersteunen.

Politieke partijen

Politieke partijen ontvangen subsidie op grond van de Wet financieringpolitieke partijen (Wfpp). Een politieke partij komt voor subsidie in aanmerking als zij voldoet aan de in deze wet genoemde voorwaarden. Begin 2019 is de kabinetsreactie op de evaluatie van de Wfpp aangeboden aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2018/19, 32752, nr. 54). In deze kabinetsreactie heeft het kabinet aangekondigd dat het na de zomer van 2019 een voorstel tot wijziging van de Wfpp in procedure zal brengen. In 2020 zal een voorstel voor een nieuwe Wet op de politieke partijen in procedure worden gebracht. De gewijzigde Wfpp zal integraal in dit voorstel worden opgenomen.

ProDemos

ProDemos, Huis voor Democratie en Rechtstaat, ontvangt subsidie voor het vergroten van de betrokkenheid en kennis van de democratische rechtstaat. Hiertoe behoort ook het bezoek van scholieren aan het parlement. Het beoogde doel is om alle leerlingen in het voorgezet onderwijs de gelegenheid te bieden om het parlement te bezoeken. De maatregel gaat in het schooljaar 2019/2020 in. Vanaf dat schooljaar vindt een geleidelijke verhoging plaats van het aantal scholieren dat het parlement bezoekt, zodat in 2022 180.000 leerlingen (de gehele populatie) kan worden bereikt. Om de drempel te verlagen vindt ook een vergoeding van de vervoerskosten naar Den Haag plaats.

Comité 4/5 mei

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei ontvangt een subsidie om de bevordering van kennis en bewustzijn over burgerschap, democratie en rechtsstaat op de bevrijdingsfestivals tijdens de jaarlijkse Nationale Viering van de Bevrijding op 5 mei te stimuleren.

Opdrachten

Verbinding inwoner en overheid

De gemeente is voor burgers de meest nabije overheid. Het samenwerkingsprogramma Democratie in Actie stimuleert en ondersteunt gemeenten in het versterken van de verbinding met inwoners (Kamerstukken II 2018/19, 35000 VII, nr. 100). Het Ministerie van BZK financiert hiertoe de ontwikkeling van verschillende instrumenten en het uitwisselen en vermeerderen van kennis. Vanuit Democratie in Actie wordt daarnaast ingezet op proeftuinen en pilots met manieren om inwoners meer invloed te geven op besluitvorming, bijvoorbeeld met digitale participatiemiddelen. Hiervoor worden diverse opdrachten verstrekt.

In Democratie in Actie is de agenda Open Overheid (juli 2018 – juli 2020) geïntegreerd. De focus ligt daarbij op: (1) het vergroten en verbeteren van open besluitvorming bij gemeenten en provincies; (2) het versterken van de transparantie van de financiering van politieke partijen in het decentraal bestuur; (3) het aanjagen van openheid in de lokale politiek door het uitbreiden van het Pioniersnetwerk Open Overheid voor Gemeenten.

Het kabinet wil het stemmen voor kiezers in het buitenland makkelijker maken. Een nieuwe stap daarvoor is het mogelijk maken dat het vervangend briefstembewijs (de stempas voor de kiezers in het buitenland) per mail aan de kiezers kan worden gezonden. Verder wordt samen met de gemeente Den Haag in kaart gebracht waarom niet meer Nederlanders die uit Nederland vertrekken zich laten registreren om te kunnen stemmen vanuit het buitenland. Aan de hand van de uitkomsten wordt bezien of er maatregelen te nemen zijn die eventuele belemmeringen voor registratie wegnemen ten behoeve van de Tweede Kamerverkiezing in maart 2021.

Toegewerkt wordt naar een eerste experiment in 2021 met een nieuw stembiljet. In 2020 zal dat experiment worden voorbereid. Dat houdt onder meer in dat zal worden uitgewerkt hoe de kiezers geïnformeerd moeten worden over het stemmen met een nieuw stembiljet, dat specificatieszullen worden opgesteld voor hulpmiddelen die gebruikt kunnen worden bij het stemmen, etcetera.

De transitie om de Kiesraad in staat te stellen de taken en bevoegdheden voor de digitale hulpmiddelen op een adequate wijze te kunnen uitvoeren, is gestart.

De toegankelijkheid van het verkiezingsproces is van groot belang. Door onafhankelijke deskundigen wordt een review gedaan naar de checklist toegankelijkheid stemlokalen met als doel met aanbevelingen te komen die de praktische toepasbaarheid ervan en toegankelijkheid van het verkiezingsproces verhogen.

Het kabinet ziet de verspreiding van desinformatie als een multi-stakeholder probleem waarbij van verschillende partijen in de samenleving gevraagd wordt dat zij hun verantwoordelijkheid nemen. Het Ministerie van BZK zet zich als coördinerend ministerie voor de aanpak van desinformatie in op het vergroten van de weerbaarheid van de samenleving tegen de impact van desinformatie, door onder meer de bevordering van transparantie door online platforms en het vergroten van het inzicht in de aard van de dreiging.

Door het organiseren van kennisuitwisselingsbijeenkomsten, de inzet van expertise voor verdiepingssessies en adviezen zal ook in 2020 de Regieraad Responsieve Overheid onder voorzitterschap van het Ministerie van BZK zich inzetten om belangrijke knelpunten in de contacten tussen overheid en burger te helpen op te lossen, het vertrouwen in de overheid te versterken en de doelmatigheid van het overheidsoptreden te helpen vergroten.

In 2020 wordt het verloop van de maatregel om alle leerlingen in het voorgezet onderwijs de gelegenheid te bieden om het parlement te bezoeken, geëvalueerd. Het Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW) en BZK zijn opdrachtgever van de evaluatie, waarbij het parlement wordt betrokken.

Toerusting en ondersteuning politieke ambtsdragers

Om te zorgen dat er voldoende goed toegeruste politieke ambtsdragers beschikbaar zijn en beschikbaar blijven, verstrekt de Minister van BZK – naast de beroeps- en belangenverenigingen van politieke ambtsdragers, de griffiersen de koepels van medeoverheden – samen met bestuurdersverenigingen van politieke partijen en andere relevante organisaties opdrachten om te komen tot een duurzaam ondersteuningsaanbod voor politieke ambtsdragers (Kamerstukken II 2018/19, 35000 VII, nr. 100). Hiervoor worden inwerkprogramma’s, opleidingen en leermodules mogelijk gemaakt. Daarnaast wordt de rolneming van raden, staten en algemene besturen versterkt. In 2020 worden ook opdrachten verstrekt om maatregelen te realiseren die een betere afspiegeling in volksvertegenwoordiging en bestuur (zoals meer vrouwen en mensen met een beperking) realiseren.

Weerbaar bestuur

Naast subsidies worden er via het Netwerk Weerbaar Bestuur ook opdrachten verstrekt ter versterking van de integriteit en veiligheid van het openbaar bestuur. Het gaat in 2020 om opdrachten ten behoeve van de implementatie en borging van activiteiten die de afgelopen twee jaar zijn ontwikkeld.

Het Ministerie van BZK heeft in 2019 een aantal gemeenten met een impuls Weerbaar Bestuur ondersteund, waarbij nieuwe aanpakken worden ontwikkeld en toegepast. Het betreft in 2020 het verder uitvoeren van de door hen voorgestelde innoverende, domeinoverstijgende initiatieven die bijdragen aan het bevorderen van de integriteit en veiligheid van politieke ambtsdragers, het wegnemen van voedingsbodems in ondermijningsgevoelige gebieden en het tegengaan van ondemocratische beïnvloeding van de lokale besluitvorming. In 2020 zullen via opdrachten de opgedane praktijken en kennis in de impulsgemeenten breder verspreid worden.

In 2020 worden de voorgestelde initiatieven uit Actie-agenda vakantieparken 2018-2020 (Kamerstukken II, 2018/19, 32847, nr. 453), waarvoor het Ministerie in 2019 aan de provincies een impuls heeft gegeven, verder tot uitvoering gebracht en worden de kennis- en leerbijeenkomsten voor de provincies voortgezet, onder andere ter voorkoming en bestrijding van ondermijnende criminaliteit op en rondom vakantieparken.

Ter ondersteuning van de lokale aanpak van ondermijning, en leefbaarheid (maatschappelijke weerbaarheid en gebiedsgerichte aanpak) verstrekt het Ministerie van BZK opdrachten voor onder andere kennisbijeenkomsten en leerkringen, voor de uitvoering en onderhoud van de Leefbaarometer en voor pilots en onderzoeken.

Ten behoeve van de uitvoering van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek (Wbmgp) wordt in 2020 voor de betrokken gemeenten de ondersteuning voortgezet, onder andere via een leerkring. Tevens worden gemeenten ondersteund bij het voorbereiden van de aanvragen voor de toepassing van selectieve woningtoewijzing (bijvoorbeeld ten behoeve van het screenen van woningzoekenden op overlastgevend en crimineel gedrag). Evaluatie van de wet zal in 2020 plaatsvinden.

De wetten die het bestuur in Nederland regelen, moeten ruimte bieden aan het lokaal bestuur om weerbaar, slagvaardig en verbonden met inwoners met de grote diversiteit in maatschappelijke opgaven om te kunnen gaan. De Minister van BZK regisseert een maatschappelijke en bestuurlijke discussie met burgers, koepels, beroeps- en bestuurdersverenigingen, gemeenten, provincies en de wetenschap om te bezien of het huidige wettelijke kader is toegesneden op de opgaven voor het lokale bestuur. Het doel is om het lokaal bestuur te versterken door uitleg en tools om gebruik te maken van de ruimte die er al is in de regelgeving en waar nodig de regelgeving aan te passen om meer maatwerk en differentiatie mogelijk te maken. Daartoe worden verschillende opdrachten verstrekt.

Inkomensoverdracht

Toerusting en ondersteuning politieke ambtsdragers

Het Ministerie van BZK financiert de rechtspositionele regelingen van (voormalige) politieke ambtsdragers. Het betreft pensioenen en uitkeringen aan voormalige ministers en staatssecretarissen en uitkeringen aan voormalige burgemeesters.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Diverse bijdragen

Ter versterking van de positie van het lokaal bestuur worden aan ICTU en CBS bijdragen verstrekt voor de verdere uitvoering van de City Deal Zicht op ondermijning.

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

Gemeentefonds

De gemeente Den Haag is volgens de Kieswet verantwoordelijk voor de permanente registratie van kiezers in het buitenland en voor de organisatie van de verkiezing door kiezers in het buitenland van leden van de Tweede Kamer en het Europees Parlement. Met de invoering van de permanente registratie zijn de verkiezingen voor Nederlanders die buiten Nederland woonachtig toegankelijker geworden. Aan de gemeente Den Haag wordt hiervoor meerjarig een bijdrage verstrekt.

Provinciefonds

In de Bestjoersôfspraak Fryske taal en kultuer 2019-2023 (BFTK) (bijlage bij Kamerstukken II, 2018/19, 35000 VII, nr. 83) is overeengekomen dat het Ministerie van BZK gedurende de looptijd van de BFTK jaarlijks € 150.000 ter beschikking stelt aan de provincie Fryslân in het kader van de taakintensivering met betrekking tot de Wet gebruik Friese taal. Tevens ontvangt het adviesorgaan voor de Friese taal DINGtiid een jaarlijkse bijdrage.

Bijdragen aan (inter)nationale organisatie

Bijdragen Internationaal

Het Ministerie van BZK levert een jaarlijkse bijdrage ten behoeve van het Europe for Citizens Point (ECP) voor de uitvoering van het programma «Europa voor de burger» dat actief Europees burgerschap bevordert, om zo het proces van Europese integratie te stimuleren en de kloof tussen de burger en de Europese Unie te verkleinen. Dutch Culture voert de ECP-activiteiten in Nederland uit.

Bijdragen aan agentschappen

Dienst Publiek en Communicatie

De Minister van BZK is verantwoordelijk voor de uitvoering van landelijk informerende verkiezingscampagnes. De campagne ‘Elke stem telt’ is in 2019 opnieuw aanbesteed voor de komende vier jaar en in 2020 wordt de campagne van de verkiezing van leden van de Tweede Kamer in 2021 voorbereid. Hiervoor wordt een bijdrage verstrekt aan Dienst Publiek en Communicatie van het Ministerie van Algemene Zaken. In de campagne wordt ook aandacht geschonken aan de voorlichting over het stemmen in stemlokalen op stations en informatieverstrekking aan Nederlanders die tijdelijk in het buitenland verblijven.

Ontvangsten

De ontvangsten betreffen de bijdragen van de waterschappen ten behoeve van de Waarderingskamer.