Een duurzaam en efficiënt beheer en gebruik van bodem en ondergrond. Het doel is de vraagstukken op het gebied van bodemkwaliteit, drinkwatervoorziening, grondwater, bodemdaling, duurzaam bodembeheer in de landbouw, kabels en leidingen en bodemenergie in relatie met de maatschappelijke opgaven als energietransitie en klimaatadaptatie aan te pakken. Daarnaast is het beleid gericht op het tot stand brengen van een betrouwbare en betaalbare drinkwatervoorziening en het vormgeven van afvalwaterbeheer in Caribisch Nederland.
Het Rijk is enerzijds verantwoordelijk voor het systeem van wet- en regelgeving omtrent beheer en gebruik van bodem, ondergrond en water en stimuleert anderzijds de investeringen en de bescherming daarvan. Daardoor heeft de Minister van IenW een stimulerende en een regisserende rol.
Stimuleren
Voor het onderdeel Bodem en Ondergrond is de algemene doelstelling om te komen tot een duurzaam en efficiënt beheer en gebruik van bodem en ondergrond. De (Rijks)structuurvisie Ondergrond vormt een belangrijke basis voor het ordenen van activiteiten met betrekking tot bodem en ondergrond (het Convenant Bodem en Ondergrond 2016–2020 en het Convenant Bodem en Bedrijven 2015).
Het Rijk bevordert de investeringen in de kwaliteit van bodem en ondergrond door middel van:
– Het bevorderen van de duurzame kwaliteit en van het doelmatig gebruik van het bodem- en watersysteem.
– De uitvoeringsprogramma’s van de bestuurlijke afspraken 2021 ‒ 2025.
– Het efficiënt beschermen van drinkwaterbronnen door het landelijk faciliteren/stimuleren van de totstandkoming van gebiedsdossiers.
– Het aanpassen van de Wet VROM BES en de Wet Fin BES met als doel het mogelijk maken van het invoeren van een afvalwaterheffing en de verkoop van gezuiverd afvalwater voor irrigatie en zo de exploitatiekosten van het afvalwaterbeheer in het kader van de afvalwatervoorziening op Bonaire (Caribisch Nederland) te dekken.
Regisseren
De Minister van IenW heeft bij het onderwerp Bodem en Ondergrond een systeemverantwoordelijkheid voor het goed laten verlopen van processen op het gebied van duurzaam en efficiënt beheer en gebruik van bodem en ondergrond. De Minister van IenW is vanuit deze rolopvatting verantwoordelijk voor:
– Het ondersteunen van de decentrale overheden bij het uitvoeren van de bodemtaken onder de Omgevingswet.
– Het proces waarbij de decentrale overheden in staat worden gesteld om uiterlijk in 2030 de bodemverontreiniging-problematiek te beheersen.
– De verdere ontwikkeling van regelgeving en kennis van de bodem en ondergrond. Deze ontwikkeling ondersteunt het beleid in relatie tot maatschappelijke opgaven en faciliteert de toepassing daarvan door de andere overheden. Dit geldt ook voor nieuwe bodembedreigende stoffen, zoals PFAS.
– De verkenning en uitwerking van een betere aansluiting van de stoffenregelgeving bodem met de andere milieudomeinen water en lucht.
– Het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en Toezicht).
– Het programma Versterking bodemstelsel dat wil bijdragen aan de bescherming van de bodemkwaliteit in Nederland door het vertrouwen van alle betrokken partijen in het Kwalibo-stelsel en in elkaar weer terug te brengen. Dit moet worden bereikt door het verbeteren van het Kwalibo-stelsel en het versterken van de systeemverantwoordelijkheid; het verbeteren van vergunningverlening, toezicht en handhaving, en het versterken van de organisatie, kennis en samenwerking (binnen het ministerie: Beleid/RWS/ILT).
– Het beleid (beleidsnota drinkwater), de regelgeving (drinkwaterwet) en het uitoefenen van toezicht/handhaving (via de ILT) op de levering van deugdelijk drinkwater.
– De zorg – samen met andere bestuursorganen – voor de duurzameveiligstelling van de openbare drinkwatervoorziening (zorgplicht).
– De drinkwatervoorziening in Caribisch Nederland. Hiertoe wijzigt de Minister de Wet elektriciteit en drinkwater BES om een aantal zaken ten aanzien van de uitvoerbaarheid ervan te verbeteren. Door het insulaire karakter, de geringe bevolkingsomvang en het ontbreken van grote zoetwatervoorraden zijn de kosten van de drinkwatervoorziening in Caribisch Nederland hoog. Het Ministerie van IenW stelt daarom een subsidie op het vastrecht (Bonaire, Sint Eustatius) en de transportkosten (Saba) voor drinkwater beschikbaar.
– Beleid omtrent afvalwatervoorziening. De Minister wijzigt de Wet VROM BES en de Wet FIN BES ten einde een grondslag te organiseren voor een door de eilanden (vrijwillig) in te voeren afvalwaterheffing.
Indicatoren en Kengetallen
In 2022 wordt door IenW en decentrale overheden gewerkt aan het opstellen van afspraken op basis waarvan de indicatoren zullen worden vastgesteld. De budgetten voor de afspraken over Bodem en Ondergrond worden verdeeld via het Provincie- en Gemeentefonds. Gedurende de looptijd van de afsprakenperiode wordt gerapporteerd over de bereikte resultaten.
Omgevingswet t.a.v. bodemsanering:
Wanneer de Omgevingswet in werking treedt verandert daarmee het wettelijk kader en de bevoegd gezag verdeling tussen gemeenten en provincies met betrekking tot bodemsanering. Hiermee zal met het maken van nieuwe bestuurlijke afspraken rekening worden gehouden.
Beleidsnota Drinkwater
In het voorjaar van 2021 is de nieuwe Beleidsnota drinkwater (Kamerstukken II 2020–2021, 27 625, nr. 530) opgeleverd waar vanaf 2022 uitvoering aan zal worden gegeven. Deze beleidsnota benoemt de ambitie van het kabinet voor de middellange termijn voor de drinkwatervoorziening, beschrijft de drinkwateropgaven voor de komende periode (2021-2027) en bevat de hoofdkeuzes voor het drinkwaterbeleid. Het Rijk zet met de tweede Beleidsnota Drinkwater meer in op:
– Waterbeschikbaarheid en zuinig en bewust drinkwatergebruik.
– Verbeteren kwaliteit van oppervlakte- en grondwater.
– Borgen veilige productie en levering, o.a. meer aandacht voor de ruimtelijke bescherming van de huidige en toekomstige drinkwatervoorziening.
Samen met medeoverheden, drinkwaterbedrijven en andere belanghebbenden werkt het Rijk het beleid verder uit via een gezamenlijke implementatie- en uitvoeringsagenda.
2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 35.953 | 70.593 | 113.560 | 143.177 | 148.300 | 143.550 | 133.238 |
Uitgaven | 35.188 | 81.550 | 137.280 | 150.577 | 150.300 | 145.923 | 134.238 |
Waarvan juridisch verplicht | 98% | ||||||
4 Ruimtegebruik Bodem | 31.841 | 79.552 | 135.439 | 150.576 | 150.299 | 145.922 | 134.237 |
Opdrachten | 10.703 | 15.711 | 14.831 | 5.290 | 5.270 | 5.270 | 5.270 |
Bodem en STRONG | 5.329 | 11.915 | 12.271 | 2.755 | 2.735 | 2.735 | 2.735 |
RWS Leefomgeving | 5.374 | 3.796 | 2.560 | 2.535 | 2.535 | 2.535 | 2.535 |
Subsidies | 10.202 | 15.631 | 20.102 | 26.216 | 20.759 | 16.755 | 12.497 |
Bedrijvenregeling | 2.088 | 5.000 | 14.991 | 21.105 | 16.098 | 14.258 | 10.000 |
Subsidies Caribisch Nedederland | 8.114 | 10.631 | 5.111 | 5.111 | 4.661 | 2.497 | 2.497 |
Bijdragen aan agentschappen | 3.736 | 3.825 | 3.825 | 3.825 | 3.825 | 3.825 | 3.825 |
Waarvan bijdragen aan agentschap RWS | 3.736 | 3.825 | 3.825 | 3.825 | 3.825 | 3.825 | 3.825 |
Bijdragen aan medeoverheden | 7.200 | 44.325 | 96.681 | 115.245 | 120.445 | 120.072 | 112.645 |
Meerjarenprogramma Bodem | 7.200 | 44.181 | 96.681 | 115.245 | 120.445 | 120.072 | 112.645 |
Overige bijdragen aan medeoverheden | 0 | 144 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdragen aan (inter-)nationale organisaties | 0 | 60 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
5 Eenvoudig Beter | 3.347 | 1.998 | 1.841 | 1 | 1 | 1 | 1 |
Opdrachten | 202 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdragen aan agentschappen | 3.145 | 1.998 | 1.841 | 1 | 1 | 1 | 1 |
Waarvan bijdragen aan RWS | 3.145 | 1.998 | 1.841 | 1 | 1 | 1 | 1 |
Ontvangsten | 234 | 3.500 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Budgetflexibiliteit
4 Ruimtegebruik bodem
Van het opdrachtenbudget is een deel juridisch verplicht voor de uitvoering van het bodembeleid. De uitgaven voor de subsidies en de agentschapsbijdrage aan RWS voor Water, Verkeer en Leefomgeving (WVL) en de bijdragen aan drink- en afvalwatervoorzieningen in Caribisch Nederland zijn juridisch verplicht.
Het niet-juridisch verplichte deel op dit artikel heeft met name betrekking op gelden conform de bestuurlijke afspraken.
4 Ruimtegebruik bodem
Opdrachten
De opdrachtverlening heeft betrekking op uitbesteding van beleidsinhoudelijke onderzoeksopdrachten en evaluaties aan derden op het gebied van bodem, ondergrond, bodemenergie en Caribisch Nederland. Daarnaast wordt de sanering van het Stormpolderdijk terrein te Krimpen aan den IJssel hieruit bekostigd.
Voor de ontwikkeling van kennis rond het thema opkomende stoffen zullen onderzoeksopdrachten aan onderzoeksinstellingen als RIVM en Deltares verstrekt worden. Het gaat hierbij zowel om de verdieping van de kennis omtrent stofeigenschappen van PFAS, maar ook van mogelijk nieuwe opkomende, verontreinigende stoffen. Voor de effectieve aanpak van deze laatste categorie wordt gewerkt aan een algemene methodiek voor opkomende stoffen.
Subsidies
Op grond van de Wet bodembescherming en het Besluit financiële bepalingen bodemsanering worden subsidies ten behoeve van saneringsmaatregelen van bedrijven vastgelegd.
Caribisch Nederland
Dit betreft subsidiebijdragen ten behoeve van de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de drinkwater- en afvalwatervoorzieningen in Caribisch Nederland. Een goede drinkwatervoorziening is van groot belang voor de volksgezondheid, het welzijn en de welvaart van Caribisch Nederland. Vanwege de geringe bevolkingsomvang, het ontbreken van grote zoetwatervoorraden en het insulaire karakter zijn de kosten van de drinkwatervoorziening in Caribisch Nederland hoog. De Minister van IenW stelt daarom jaarlijks een subsidie beschikbaar om de drinkwatertarieven die de inwoners betalen te verlagen (t.o.v. de hoge kostendekkende tarieven) zodat de toegankelijkheid tot betrouwbaar en betaalbaar drink- en afvalwater in Caribisch Nederland wordt gegarandeerd. Vanwege Corona zijn er in 2020 en 2021 extra middelen ter beschikking gesteld voor het verlagen van de drinkwatertarieven. Dit ter financiële ondersteuning van de inwoners van de eilanden. Daarnaast verleent de Minister van IenW incidenteel subsidies voor investeringen in de drinkwatervoorziening, zoals in 2022 voorzien is voor onderhoud en uitbreiding van het drinkwaterleidingnet op Sint Eustatius. Tot slot verleent de Minister van IenW subsidies voor de exploitatie van de Rioolwaterzuiveringsinstallatie, die naast de subsidies gefinancierd wordt uit de verkoop van irrigatiewater (effluent RWZI) en op termijn een afvalwaterheffing.
Bijdrage aan agentschappen
Aan de Uitvoeringsorganisatie bodem en ondergrond van RWS/WVL worden bijdragen verstrekt voor het verrichten van en ondersteuning van de beleidsontwikkeling op het gebied van bodem en ondergrond en voor de ondersteuning van de uitvoering van de bodemtaken onder de omgevingswet.
Bijdrage aan medeoverheden
Voor de periode vanaf 2022 wordt gewerkt aan bestuurlijke afspraken met de andere overheden in de vorm van een nieuw bodemconvenant: het Interprovinciaal Overleg (IPO), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Unie van Waterschappen (UvW). De middelen zijn meerjarig gereserveerd voor het doel van de meerjarige aanpak bodem. Tussen het Rijk en de andere overheden zijn in januari 2020 bestuurlijke afspraken vastgelegd in een intentieverklaring voor de verdere meerjarige aanpak. Deze afspraken zullen de basis vormen voor het verstrekken van een bijdrage aan de andere overheden voor de financiering van de uitvoering van de te maken afspraken. De afspraken zullen betrekking hebben op de afronding van de aanpak van de historische bodemverontreinigingen en op de aanpak van andere bodemverontreinigingen waarvan de problematiek niet door een lokale overheid alleen gedragen kan worden. Hieronder kunnen bodemverontreinigingen met PFAS samenvallen. Verder zal ook de gestructureerde kennisopbouw en verspreiding over bodem worden uitgewerkt en uitgevoerd in samenwerking met de andere overheden. Daarnaast heeft het Rijk in het verleden afspraken gemaakt met individuele lokale overheden over de financiering van enkele specifieke bodemsaneringslocaties. De uitvoering van deze afspraken loopt vanaf 2022 nog door.
5 Eenvoudig Beter
Bijdrage aan agentschappen
Dit betreft een bijdrage aan Rijkswaterstaat voor de kosten die het agentschap maakt voor de transitie in het kader van de Omgevingswet.